Τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης έχουν «Φωνή»
Το ότι έχει αλλάξει η νομοθεσία ως προς το τι ορίζεται σεξουαλική κακοποίηση, θεωρείς πως είναι ένα καθοριστικό βήμα για την αντιμετώπισή της;
Η νομοθεσία έχει αλλάξει από το 2012 και ο ορισμός ήταν ένα από τα πιο καθοριστικά ζητήματα που έπρεπε να διαφοροποιηθούν. Πλέον, δεν περιορίζεται η σεξουαλική κακοποίηση όπως στο παρελθόν. Οποιαδήποτε πράξη σεξουαλικής φύσεως έναντι ενός ανηλίκου, ακόμη και αν δεν περιλαμβάνει άγγιγμα, είναι σεξουαλική κακοποίηση. Το να βάλεις, για παράδειγμα, σ΄ένα παιδί να παρακολουθήσει πορνογραφικό υλικό ή μια σεξουαλική πράξη, είναι σεξουαλική κακοποίηση. Ο στόχος μας ήταν να διευρύνουμε τον ορισμό ως προς το τι θεωρείται σεξουαλική κακοποίηση ώστε να περιλαμβάνει μεγαλύτερο εύρος αδικημάτων. Διότι μπορεί μια πράξη που εμείς οι ενήλικες να θεωρούμε ανούσια, να επηρεάσει την ψυχολογία και την ανάπτυξη ενός παιδιού. Με τη διαφοροποίηση του ορισμού, η νομοθεσία προσπαθεί να σταματήσει όλες αυτές τις πράξεις, που είναι εγκληματικές έναντι των παιδιών.
Το 2014 ψηφίστηκε εξειδικευμένη νομοθεσία και προνοούνται αυστηρότατες ποινές, ενώ έχουν κατηγοριοποιηθεί όλα τα αδικήματα που αφορούν τη σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων. Επικρατεί, όμως, η κοινή αίσθηση πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην πράξη. Λανθασμένα, θεωρείς υπάρχει αυτή η εντύπωση;
Όχι απόλυτα λανθασμένα. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως τώρα άρχισαν να πηγαίνουν στα δικαστήρια υποθέσεις που δικάζονται με τη νομοθεσία του 2014. Για να μπορεί να ισχύει η νέα νομοθεσία, θα πρέπει τα γεγονότα να έχουν συμβεί χρονολογικά από το 2014 και μετά. Διότι εάν έχουν συμβεί προηγουμένως, ακόμη και αν η καταγγελία έγινε μετά το 2014, δικάζονται βάσει της προηγούμενης νομοθεσίας. Αυτό που πρέπει επίσης να επισημάνουμε, είναι πως η νομοθεσία δίνει στα δικαστήρια την ευχέρεια να βάζουν υψηλές ποινές, αλλά κάθε υπόθεση πρέπει να κρίνεται βάσει των δικών της γεγονότων. Όπως προαναφέραμε, πλέον, έχει καθοριστεί μια ευρεία έννοια της σεξουαλικής κακοποίησης, που περιλαμβάνει όλες τις πράξεις. Δεν σημαίνει, όμως, πως όλες όσες εκδικάζονται στο δικαστήριο αφορούν ακριβώς τα ίδια περιστατικά. Δυο υποθέσεις μπορεί να πάνε στο δικαστήριο με την ίδια κατηγορία, αλλά στη μια περίπτωση να υπάρχει ολοκληρωμένη σεξουαλική πράξη και στην άλλη άγγιγμα. Προφανώς και οι ποινές θα είναι διαφορετικές. Ωστόσο, η κοινή γνώμη θα ακούσει ότι ο κατηγορούμενος καταδικάστηκε για σεξουαλική κακοποίηση και θα κρίνει την ποινή που επιβλήθηκε, χωρίς όμως να γνωρίζει την ακριβή φύση του αδικήματος. Υπήρξε περίπτωση που επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 7 χρόνων για άγγιγμα ή φιλί σε παιδί, το οποίο προσωπικά βρίσκω ως μια εξαιρετικά αυστηρή ποινή. Ταυτόχρονα, όμως, υπήρξαν και ποινές, τις οποίες έχω σχολιάσει δημόσια ως ανεπαρκείς. Το δικαστικό σύστημα της χώρας μας εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των δικαστών και πολλές φορές ορισμένες αποφάσεις δικαστηρίων αντικατοπτρίζουν νοοτροπίες που επικρατούν ευρύτερα στην κοινωνία μας, που δεν θεωρεί όλα τα αδικήματα εξίσου σοβαρά. Ένα παράδειγμα αυτής της νοοτροπίας είναι ότι τα δικαστήρια αντιμετωπίζουν την κατοχή και διακίνηση παιδικής πορνογραφίας ως ένα γεγονός λιγότερο σοβαρό, το οποίο είναι εντελώς λανθασμένο. Διότι τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο της Ευρώπης, όσο και η Αστυνομία Κύπρου, θεωρούν την παιδική πορνογραφία ως ένα είδος σεξουαλικής κακοποίησης, καθώς για κάθε φωτογραφία έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά ένα παιδί. Άρα, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κάτι ανούσιο ή λιγότερο ανώδυνο.
Το ότι είμαστε μια κοινωνία που έχει την τάση να κρύβει τα προβλήματα κάτω από το χαλί και η πλειοψηφία θεωρεί πως αυτά τα πράγματα δεν συμβαίνουν στην Κύπρο, είναι που μας οδήγησε στο σημείο να μιλάμε ότι ένα στα τέσσερα παιδιά να ενδέχεται να πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;
Το «1 στα 4» μάς πηγαίνει πίσω στο τι εστί σεξουαλική κακοποίηση. Δεν σημαίνει, δηλαδή, πως 1 στα 4 παιδιά θα βιαστεί, αλλά ότι θα αντιμετωπίσει πιθανόν μια πράξη σεξουαλικής κακοποίησης. Αυτή μπορεί να λάβει πάρα πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του διαδικτύου, που πλέον αυξάνεται επικίνδυνα. Σε όλο τον κόσμο υπήρχε αυτό το φαινόμενο και κάθε χώρα, με τον δικό της ρυθμό, άρχισε να το αναγνωρίζει και να το αντιμετωπίζει. Το Συμβούλιο της Ευρώπης εισήγαγε τη συνθήκη Lanzarote το 2007 και τότε άρχισε για πρώτη φορά παγκόσμια μια οργανωμένη προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών ως ένα κοινωνικό και νομικό ζήτημα. Δεν είναι μόνο στην Κύπρο που υπήρχε συγκάλυψη και ταμπού. Για να είμαστε δίκαιοι, η Κύπρος πλέον -ειδικά στο Συμβούλιο της Ευρώπης- χρησιμοποιείται ως παράδειγμα χώρας καλών πρακτικών. Πολύ λίγες χώρες έχουν δημιουργήσει Εθνική Στρατηγική. Επιπλέον, στην Κύπρο έχει συσταθεί η «Φωνή» ως επίσημο όργανο, υπεύθυνο για την εφαρμογή της. Σε καμία άλλη χώρα του Συμβουλίου της Ευρώπης, δεν υπάρχει ένα όργανο αποκλειστικά αφοσιωμένο στο συγκεκριμένο θέμα. Η Κύπρος μέσω των δράσεων που γίνονται βάσει της Εθνικής Στρατηγικής, θεωρείται ως μια χώρα καλής πρακτικής, που έχει κάνει άλματα στην αντιμετώπιση της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης. Χωρίς, βέβαια, να λέμε πως όλα είναι τέλεια, αλλά είμαστε από τις λίγες χώρες που έχουν ένα πλάνο. Μάλιστα, σε μια πρόσφατη επίσκεψη της υπεύθυνης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ευημερία των παιδιών και του κου. Gudbrandsson, ιδρυτή του «Barnahus Iceland-Σπίτι των Παιδιών» -ο οποίος το προώθησε σε παγκόσμιο επίπεδο- μας ανέφερε πως το «Σπίτι» της Κύπρου είναι από τα καλύτερα που έχει δει.
Παρ΄όλα αυτά, δεν θεωρείς ότι αργήσαμε ως κράτος να αποκτήσουμε τη «Φωνή» και το Σπίτι για το παιδί»;
Το ότι αργήσαμε, μπορούμε να πούμε πως σε όλο τον κόσμο άργησε να αντιμετωπιστεί το ζήτημα. Είτε αργά, είτε όχι, σημασία έχει ότι το αντιμετωπίζουμε και μάλιστα πολύ καλύτερα από άλλες χώρες, παρόλο που υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν. Αξιοσημείωτο είναι ότι έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες και αυτό γιατί ο κόσμος άρχισε πλέον να μιλά. Τα τελευταία χρόνια, τόσο μέσω του Συμβουλίου της Ευρώπης, όσο και μέσω της εκστρατείας «1 στα 5», έχουν γίνει πάρα πολλές δράσεις ενημέρωσης και προβολής για το συγκεκριμένο θέμα. Έχουμε ενθαρρύνει πάρα πολύ κόσμο, που πλέον αισθάνεται την ασφάλεια να μιλήσει.
Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σου, η αυξητική τάση στα περιστατικά παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης;
Η αυξητική τάση έχει να κάνει με τις καταγγελίες σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς παρατηρούμε υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης που χρονολογούνται, να βγαίνουν στην επιφάνεια, γιατί τώρα άρχισαν τα θύματα να μιλάνε ανοιχτά. Εκεί που σαφέστατα υπάρχει αύξηση είναι των αδικημάτων μέσω του διαδικτύου, η οποία οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και στην ικανότητα πλέον των θυτών να επικοινωνούν μεταξύ τους με διάφορους τρόπους, κάτι που είναι πάρα πολύ δύσκολο να εντοπιστεί.
Ωστόσο, έρευνες καταδεικνύουν πως ένας μεγάλος αριθμός των θυμάτων δεν μιλάει και δεν προβαίνει σε καταγγελία για να ζητήσει βοήθεια. Σε αυτό, ποιον ρόλο έρχεται να διαδραματίσει η «Φωνή»;
Να ξεκαθαρίσουμε πως η «Φωνή» δεν σχετίζεται με τις καταγγελίες. Μέσω της επίσημης ιστοσελίδας της, το θύμα που θα ζητήσει βοήθεια, θα μιλήσει με εμπειρογνώμονες και αν θέλει θα προχωρήσει σε καταγγελία. Αυτή είναι μια από τις υπηρεσίες που προσφέρεται μέσω της «Φωνής». Η «Φωνή» από μόνη της δεν διαχειρίζεται περιστατικά. Σε αυτήν, όμως, συμμετέχουν όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες και μη-κυβερνητικοί οργανισμοί. Εξ ου κι έχουμε συμβάλλει ουσιαστικά στη δημιουργία ενός συστήματος μέσω του οποίου γίνονται οι καταγγελίες και οι διαδικασίες που ακολουθούνται. Αν κάποιος θεωρεί ότι υπήρξε κακοδιαχείριση στην υπόθεσή του ή ότι δεν ακολουθήθηκαν οι απαιτούμενες διαδικασίες, μπορεί να απευθυνθεί στη «Φωνή» και να θέσει στην προσοχή μας κάτι που πρέπει να διορθωθεί. Ο ρόλος μας είναι να διορθώνουμε τη διαδικασία. Η οποιαδήποτε καταγγελία πρέπει πάντα να γίνεται στην Αστυνομία και το Γραφείο Ευημερίας για να ξεκινήσει η επίσημη διαδικασία. Η καταγγελία είναι αναγκαία, όχι μόνο για τη στοιχειοθέτηση ποινικής υπόθεσης, αλλά και για να μπορέσει το θύμα να πάει στο «Σπίτι για τα παιδιά», όπου θα λάβει τη βοήθεια και τη στήριξη που δικαιούται.
Τι ακριβώς, λοιπόν, προσφέρει η «Φωνή»;
Η «Φωνή» είναι το επίσημο όργανο μέσω του οποίου σχεδιάζεται και εφαρμόζεται η Εθνική Στρατηγική. Ο τρίτος πυλώνας της Εθνικής Στρατηγικής, είναι το «Σπίτι για το παιδί», το οποίο εποπτεύει η «Φωνή». Ο πρώτος πυλώνας είναι η πρόληψη και μια τεράστια δράση της, αφορά τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Η «Φωνή» συνεργάζεται με το υπουργείο Παιδείας τόσο για την ετοιμασία του υλικού που αφορά τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, όσο και για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Αξίζει να αναφερθεί ότι το υπουργείο Παιδείας έχει ετοιμάσει μια σειρά από σεμινάρια μέσω των οποίων οι εκπαιδευτικοί επιμορφώνονται και ειδικεύονται σχετικά με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Παράλληλα, η «Φωνή» σε συνεργασία με το Γραφείο Ευημερίας σχεδιάζει διάφορες δράσεις στη δευτεροβάθμια πρόληψη που σχετίζεται με τον εντοπισμό των ευάλωτων παιδιών, τα οποία μπορεί να καταστούν θύματα. Εντός του 2019 θα εφαρμοστεί ένα σύστημα καταγραφής περιστατικών, που θα μας βοηθήσει στη δευτεροβάθμια πρόληψη. Επιπλέον, μέσα στο 2019 η «Φωνή» θα σχεδιάσει και θα εκπονήσει ένα νέο τριετές σχέδιο δράσης, το οποίο θα τεθεί στο υπουργικό συμβούλιο για έγκριση. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως υλοποιήθηκαν ή πέτυχαν όλες οι δράσεις που είχαμε θέσει για τα προηγούμενα τρία χρόνια. Χρειάζεται, όμως, να γίνει επικαιροποίηση, προκειμένου να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα. Ταυτόχρονα, η «Φωνή» είναι υπεύθυνη για οποιαδήποτε δράση ενημέρωσης σε σχέση με τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών.
Θεωρείς ότι τα θύματα είναι πιο διστατικά να «σπάσουν τη σιωπή τους» όταν βλέπουν να δίνεται προεδρική χάρη σ΄έναν παιδεραστή ή όταν βγαίνουν προς τα έξω δραματικές ιστορίες, όπως αυτή της Ελένης Φραντζής;
Το θέμα δεν είναι μόνο να «σπάσουν τη σιωπή» τους τα θύματα, αλλά να λάβουν και την απαιτούμενη βοήθεια. Στην περίπτωση της Έλενας Φραντζής, δεν δόθηκε η βοήθεια όταν έπρεπε. Αυτό παλεύουμε να το αλλάξουμε. Προσωπικά, θεωρώ πως αν τα θύματα δουν κάποια άλλα θύματα να «σπάζουν τη σιωπή» τους, θα αντιληφθούν πως δεν είναι μόνα τους και θα πάρουν θάρρος. Η προτροπή, όμως, πρέπει πάντα να συνοδεύεται από τη διαβεβαίωση ότι θα υπάρξει βοήθεια. Και αυτό είναι ακόμη ένα μήνυμα που θέλουμε να δώσουμε ως «Φωνή»: Ότι αν ξεπεράσουν τον φόβο τους και καταγγείλουν το περιστατικό, θα γίνει κάτι. Μπορεί η διαδικασία να μην είναι πάντοτε τέλεια, αλλά έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν. Αμέσως το παιδί θα πάει στο «Σπίτι για το παιδί», όπου θα ληφθεί η εξειδικευμένη κατάθεσή του. Από εκεί και πέρα, θα προχωρήσει η διαδικασία στήριξής του. Πλέον, το παιδί δεν μετακινείται από τη μια υπηρεσία στην άλλη και να επαναλαμβάνει την ιστορία του. Έχουμε σταματήσει την επαναθυματοποίηση. Υπάρχουν ακόμη κάποιες αδυναμίες, ειδικά σε ό,τι αφορά τη διαδικασία που ακολουθείται στο δικαστήριο, αλλά προσπαθούμε να γίνουν επίσης σημαντικές αλλαγές.
Τι σκοπεύετε να αλλάξετε δηλαδή;
Πλέον, ελπίζουμε να μην είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία του παιδιού στο δικαστήριο, αλλά να μπορεί μέσω ενός συστήματος τηλεπικοινωνίας να καταθέσει ενόσω βρίσκεται στο «Σπίτι για το παιδί». Έτσι, το παιδί δεν θα βρεθεί στην ίδια αίθουσα με τον θύτη. Είναι σημαντικό να μη χρειάζεται να παραστεί καν στο δικαστήριο, καθώς αυτό δεν είναι ούτε παιδοκεντρικό, ούτε φιλικό προς αυτό. Ευελπιστούμε σύντομα να γίνει μια μικρή τροποποίηση που αναμένουμε στην υφιστάμενη νομοθεσία για να μπορέσει να εφαρμοστεί. Επίσης, θέλουμε να διαφοροποιηθεί η διαδικασία αντεξέτασης του θύματος από την κατηγορούσα αρχή. Προσπαθούμε να δημιουργηθούν κάποιοι νέοι κανονισμοί ως προς τον τρόπο αντεξέτασης ευάλωτων θυμάτων. Αυτό που είναι σημαντικό να τονιστεί είναι πως έρευνες καταδεικνύουν πως αν δοθεί η κατάλληλη βοήθεια όταν πρέπει, το θύμα μπορεί να ξεπεράσει το τραύμα του και να αναπτυχθεί σε έναν υγιή ενήλικα. Σίγουρα, πάντα θα έχει κατάλοιπα, αλλά μπορεί να ξεπεράσει το τραύμα. Είναι τεράστια η διαφορά. Γι΄αυτό, πάντοτε ενθαρρύνουμε όλους να «σπάσουν τη σιωπή» τους, να καταγγείλουν το περιστατικό και να λάβουν τη βοήθεια που χρειάζονται.
Διάβασε ακόμη:
