Θεωρείστε δυο από τις κορυφαίες Κύπριες ηθοποιούς και στη μέχρι σήμερα πορεία σας έχετε συνεργαστεί με σημαντικούς σκηνοθέτες. Ήταν εύκολη η απόφαση να εμπιστευτείτε έναν νέο σκηνοθέτη, στην προκειμένη τον Μάριο Μεττή και να αφεθείτε στα χέρια του; 

Τζένη Γαϊτανοπόλου: Πέραν του ότι ήταν εύκολο, ο Μάριος μού πρόσφερε ουσιαστική βοήθεια. Είχα πολλά χρόνια να εμφανιστώ στο θέατρο και μου έδωσε κουράγιο σε μια δύσκολη περίοδο της ζωής μου. Ήταν μια πολύ ωραία συνεργασία. 

Αννίτα Σαντοριναίου: Προσωπικά, είχα δει αρκετές δουλειές του Μάριου και μου είχαν αρέσει. Εκτός από αυτό, μου είχαν αρέσει και οι ηθοποιοί που συμμετείχαν σε αυτές. Παράλληλα, είχα την περιέργεια να δω πώς είναι να συνεργάζεσαι με έναν πολύ νέο άνθρωπο. Έχω δουλέψει -αρχής γενομένης από τον Κάρολο Κουν- με δεκάδες σκηνοθέτες, διαφόρων εθνικοτήτων. Και αυτό χάρη στον Εύη  Γαβριηλίδη -τον οποίο δεν παραλείπω να αναφέρω σε κάθε μου συνέντευξη γιατί είναι ο δάσκαλος, ο πρωτομάστορας και ο «πατριάρχης» του κυπριακού θεάτρου- ο οποίος έφερνε στην Κύπρο σκηνοθέτες από όλο τον κόσμο. Αυτός ο ανοιχτόμυαλος άνθρωπος, λοιπόν, που προωθούσε πάρα πολύ τους νέους ανθρώπους, μας δίδαξε και μας πέρασε ως αντίληψη, την περιέργεια. Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που εμπεριέχει το θέατρο. Να γνωρίσεις κάτι καινούργιο, να δεις μια άλλη ψυχή στο βάθος. Γι΄αυτό, ήθελα να δω πώς θα ήταν να συνεργαστώ με τον Μάριο, ο οποίος έχει το εξής χάρισμα: Διαθέτει μια απίστευτη ευελιξία. Μπορεί να έχει έρθει στην πρόβα αποφασισμένος να δουλέψει μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο. Αν δει όμως πως δεν το σηκώνει το κλίμα ή ότι δεν αποδίδει εκείνο που είχε στο μυαλό του, θα βρει μια διαφορετική οδό. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο προσόν για έναν σκηνοθέτη. 

Απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι Μάριε, δεν δυσκολεύτηκες να τις πείσεις να συνεργαστούν μαζί σου. 

Η δυσκολία που είχα, αφορούσε μάλλον εμένα τον ίδιο. 

Φοβήθηκες ότι θα άκουγες όχι; 

Ναι, είχα μεγάλη αγωνία. Όταν συνάντησα την Αννίτα για να το κουβεντιάσουμε, είχε μπροστά της το κείμενο. Τώρα αυτό μπορεί να ακούγεται μικρό και ασήμαντο, αλλά αντιθέτως έχει τεράστια σημασία. Η Αννίτα είχε κρατήσει κάποιες σημειώσεις πάνω στο κείμενο του Έντουαρντ Άλμπι, «Τρεις Ψηλές Γυναίκες» και ήθελε να με ρωτήσει κάποια πράγματα. Μπήκε στον κόπο και ήταν προετοιμασμένη για τη συνάντησή μας. Εντυπωσιάστηκα! Με ρωτούσε: «Τι σκέφτεσαι γι΄αυτό το σημείο;». Αισθανόμουν ότι έδινα ακρόαση και το απολάμβανα! 

Σαντοριναίου: Αλήθεια;

Μεττής: Ναι, έτσι ένιωσα στην αρχή, αλλά αυτό με χαροποίησε. Θαύμασα τον επαγγελματισμό και το δόσιμό σου. 

Σαντοριναίου: Ο Μάριος θα ανέβαζε ένα έργο που λατρεύω. Επιπρόσθετα, μου άρεσε ο τρόπος με τον οποίο είχε σκοπό να το προσεγγίσει. 

Μεττής: Τέτοια έργα -με σύνθετους χαρακτήρες, δύσκολους ερμηνευτικά- χρειάζονται ηθοποιούς με ικανότητες και πείρα. Αν δεν τα αντιμετωπίσεις με τον κατάλληλο τρόπο, μπορεί να περάσουν απαρατήρητα και να χάσουν το νόημα και την ουσία τους. Το ίδιο ισχύει και για το έργο της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, «Κλυταιμνήστρα ή το Έγκλημα», που ανεβάσαμε με την Τζένη. 

Την κα. Γαϊτανοπούλου δυσκολεύτηκες να την πείσεις, δεδομένου ότι απείχε για χρόνια από το θέατρο; 

Όταν πήγα στο σπίτι της, η Τζένη είχε επίσης μπροστά της το κείμενο. Κάποια στιγμή, μου λέει: «Κάτσε εκεί που είσαι» και έκλεισε τα μάτια της για μερικά δευτερόλεπτα. Εγώ έμεινα να την κοιτάω, δεν είχα καταλάβει τι ακριβώς μου ζητούσε. Άνοιξε τα μάτια της, με κοίταξε κατάματα και άρχισε να λέει τον μονόλογο. Ανατρίχιασα! Ήταν λες και έδινε παράσταση μόνο για μένα. Εγώ προσπαθούσα να κρύψω τη συγκίνησή μου. Κατάφερε να πει δυο -τρεις παραγράφους και σταμάτησε. Μου ζήτησε συγνώμη, απολογήθηκε που δεν θυμόταν περισσότερα και μου εξήγησε ότι η μνήμη της δεν τη βοηθάει πια. Όμως πίστεψέ με, αυτό που αντίκρισα, με είχε συγκλονίσει. Της είπα ότι το θέατρο είναι ακριβώς αυτό και όχι αποστηθίζω δέκα αράδες και βγαίνω να τις απαγγείλω. Προσπάθησα να την κάνω να καταλάβει πως θα ήταν κρίμα να το αφήναμε. Ότι θα βρίσκαμε τον τρόπο και τη φόρμουλα για να το κάνουμε να δουλέψει. Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή παιδεύτηκα αρκετά. Είχα φτιάξει ένα κείμενο, ένα διάλογο με εμένα και την Τζένη, με δύο Κλυταιμνήστρες βγαλμένες από το έργο της Γιουρσενάρ. Η Τζένη παιδεύτηκε αρκετά με αυτό, οπότε έπρεπε να το πετάξω, να σκεφτώ κάτι άλλο. Ήμουν όμως αποφασισμένος, ήθελα πάση θυσία να το κάνω να λειτουργήσει. Χρειάστηκε να δουλέψουμε για πέντε μήνες για να βρούμε τον τρόπο, για να νιώσει ασφάλεια η Τζένη και όλο αυτό χωρίς καμία οικονομική βοήθεια, χωρίς καμία επιχορήγηση. Άξιζε, όμως, τον κόπο.

Κυρία Γαϊτανοπούλου, πώς βιώσατε την επιστροφή σας στο σανίδι; 

Τον ρόλο αυτόν, τον είχα ερμηνεύσει και στο παρελθόν. Οπότε, αυτό διευκόλυνε την κατάσταση. Ο Μάριος μού έδωσε καινούργια ερεθίσματα για να μελετήσω. Δεν κρύβω πως κατά τη διάρκεια των προβών αντιμετώπισα κάποια προσωπικά προβλήματα και του είπα ότι δεν μπορούσα να συνεχίσω. Ευτυχώς, ο Μάριος και η Αννίτα με έπεισαν να μην το αφήσω. 

Θα το θέλατε κι εσείς όμως πολύ, έτσι δεν είναι; 

Αυτό είναι αλήθεια. Για πολλούς λόγους. Με ιντρίγκαρε η προσέγγιση του Μάριου, η οποία ήταν διαφορετική από εκείνη που είχα ακολουθήσει στην παλαιότερη μου ερμηνεία. Σε κάθε πρόβα, παρόλο που η ερμηνεία μου μπορούσε να ήταν λίγο διαφορετική από την προηγούμενη, ο Μάριος πάντα μου έλεγε: «Αυτό είναι!». Με τον τρόπο του και την τρομερή ευγένεια που τον διακρίνει, με έκανε να ψάξω και να βρω μέσα μου πράγματα, που δεν ήξερα ότι υπήρχαν. Εκείνο που φοβόμουν ήταν να μην ξεχάσω τα λόγια μου, αλλά ο Μάριος βρήκε μια έξυπνη λύση και έτσι με τη βοήθεια της Χριστίνας Κωνσταντίνου -στον ρόλο της δικηγόρου υπεράσπισης της Κλυταιμνήστρας- ξεπέρασα τον φόβο μου. Από εκεί και πέρα δεν υπήρξε οποιοδήποτε πρόβλημα, παρά μόνο έρωτας. 

Πώς βιώσατε τη βραδιά της πρεμιέρας; 

Ήμουν έτοιμη. Βεβαίως είχα αγωνία, αλλά ήξερα πως είχα πίσω μου τον Μάριο και τη Χριστίνα. Ζούσα μια καινούργια περίοδο της ζωής μου ως ηθοποιός. 

Σαντοριναίου: Θέλω να προσθέσω κάτι πάνω σε αυτό. Η Τζένη έκανε τον συγκεκριμένο μονόλογο πριν από μια εικοσαετία και τον επανέλαβε πρόσφατα. Για μένα η Τζένη είναι όπως το κρασί, το οποίο με το πέρασμα των χρόνων εξελίσσεται σε μια περιουσία όταν ωριμάσει. Αυτήν την περιουσία, εμείς ως θεατές τη «μεταλάβαμε» στη συγκεκριμένη παράσταση. Και αυτός ο μάγκας, ο νεαρός -ο οποίος μεταξύ μας δεν είναι τόσο νεαρός, τα έχει τα χρονάκια του- ενώ υλοποίησε το δικό του όραμα, δίνοντας την προσωπική του ματιά σε αυτό το εξαιρετικό κείμενο της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, ταυτόχρονα σεβάστηκε την περιουσία της Τζένης. Και αυτό γιατί αντιλήφθηκε τι σπάνιο «υλικό» είχε στα χέρια του. Ένα «υλικό» που εξελίχθηκε και ωρίμασε μέσα στη διαδρομή του χρόνου, φέροντας επάνω του όλα τα «ραπίσματα» της ζωής. Δεν χρειαζόταν να προσθέσει τίποτα άλλο. Και αυτό το λέω, με συγκίνηση και συγκλονισμό. Το πώς εξέφερε αυτόν τον λόγο, τονίζοντας κάθε σύμφωνο και φωνήεν, ηχώντας αιώνες ζωής. Πρώτη φορά, σε αυτή τη συνέντευξη, εξομολογούμαι την τεράστια συναισθηματική φόρτιση που αισθανόμουν. Ήμουν προσεχτική όμως να μη τη μεταδώσω στην Τζένη, η οποία εκείνη την περίοδο ήταν πολύ «εύθραυστη». Όταν τέλειωσε η πρεμιέρα, ο κόσμος μπήκε στα καμαρίνια, όχι απλώς για να τους δώσει συγχαρητήρια, αλλά και για να υποκλιθεί μπροστά τους, καθώς η Τζένη, ο Μάριος και η Χριστίνα, εκτός από τη χαρά που βίωσαν μέσα απ’ αυτό το έργο, πήραν κι ένα μεγάλο ρίσκο.

Κα. Γαϊτανοπούλου, τον συγκεκριμένο ρόλο -όπως προαναφέρθηκε- τον είχατε ερμηνεύσει στο παρελθόν, σε σκηνοθεσία Εύη Γαβριηλίδη. Αυτές οι σκηνοθετικές προσεγγίσεις, πέραν από τη χρονολογική διαφορά, πόσο απείχαν μεταξύ τους; Ποια Κλυταιμνήστρα ήθελε να δει ο κος. Γαβριηλίδης και ποια ο Μάριος; 

Νομίζω ότι ο καθένας ήθελε να δει την Κλυταιμνήστρα που ο ίδιος έβλεπε μέσα από το κείμενο της σπουδαίας Γιουρσενάρ, το οποίο επιδέχεται διαφορετικές προσεγγίσεις. Ωριμάζοντας, αισθάνθηκα στις πρόβες πως η Κλυταιμνήστρα του Μάριου ήταν η σωστή. Όχι πως απέρριψα την άλλη. Καταρχάς, ο Εύης μού έδωσε τρομερά «όπλα» και ευκαιρίες, και κάναμε πολύ ωραία πράγματα μαζί. Συνάμα, όμως, αισθανόμουν φόβο μήπως και δεν τον ικανοποιούσα. Με τον Μάριο δεν το ένιωσα αυτό, γιατί ήταν πολύ δοσμένος, πολύ ερωτευμένος με το κείμενο και με μένα ως ηθοποιό. Νομίζω πάντα πιστεύεις ότι το τελευταίο πράγμα που κάνεις, είναι το καλύτερο. Έχοντας δίπλα μου έναν νέο άνθρωπο, αισθάνθηκα κι εγώ πιο νέα. 

Μεττής: Η Τζένη είχε στο μυαλό της μια Κλυταιμνήστρα αλλιώτικη από αυτήν που της πρότεινα. Μου είχε αναφέρει πως όταν την είχε ερμηνεύσει στο παρελθόν, φορούσε ένα κατακόκκινο φόρεμα, που η ουρά του έφτανε μέχρι τα καμαρίνια. Ήταν μια Κλυταιμνήστρα ηρωική και μεγαλειώδης. Παρόλο που αυτή η προσέγγιση είναι πολύ σωστή, εντούτοις εγώ ήθελα να δω μια Κλυταιμνήστρα φοβισμένη, να παλεύει στο δικαστήριο για τη ζωή της, κι ας έλεγε ότι καθόλου δεν την ένοιαζε ο θάνατος. Πιστεύω πως μέσα της επιθυμούσε να ζήσει. 

Γαϊτανοπούλου: Παράλληλα, ζητούσε δικαίωση. 

Μεττής: Ναι, σωστά. Ήταν προδομένη διπλά από τον άντρα της. Ο Αγαμέμνονας έσφαξε την κόρη τους και έφερε μαζί του μια άλλη γυναίκα, λάφυρο από τον πόλεμο. Η Κλυταιμνήστρα ήταν τρομοκρατημένη και μόνη, γι΄αυτό έκανε ό,τι έκανε. 

Σαντοριναίου: Προσωπικά θεωρώ πως αν ζούσε σήμερα ο Εύης, αυτή την εκδοχή της Κλυταιμνήστρας θα διάλεγε. Όταν ανέβασε την παράσταση τότε, η Τζένη ήταν γύρω στα 48. Ήταν μια θελκτική γυναίκα, που μπορούσε να υποδυθεί την Κλυταιμνήστρα, «τη γυναίκα που γεννήθηκε για τον Αγαμέμνονα». Θεωρώ λοιπόν πως αν έβλεπε αυτή την εκδοχή, επειδή ήταν ένας άνθρωπος ανοιχτόμυαλος, που προχωρούσε μαζί με την τέχνη του, θα την επίλεγε. 

Εσείς κ. Σαντοριναίου, είχατε επίσης πρωταγωνιστήσει στο θεατρικό «Τρεις Ψηλές Γυναίκες», του Έντουαρτ Άλμπι, στο παρελθόν. Θα σας κάνω αντίστοιχη ερώτηση: Πόσο διαφορετική ήταν η προσέγγιση του Μάριου από εκείνη του Φαίδρου Στασσίνου; 

Όταν περάσουν γύρω στα 17 χρόνια, η οπτική σου ούτως ή άλλως αλλάζει, είτε το θέλεις, είτε όχι. Συμβαδίζεις με τη ζωή. Όταν ξεκινήσαμε τις αναγνώσεις, ο Φαίδρος έλεγε χαρακτηριστικά: «Είμαι ο πιο ευτυχής σκηνοθέτης! Πληρώνομαι για να σας καμαρώνω». Η αλήθεια είναι πως ο Φαίδρος είχε μπροστά του την Τζένη, σ΄έναν από τους καλύτερους ρόλους της στο θέατρο. Και οι τρεις μας - μαζί μας ήταν και η Στέλα Φυρογένη - ερωτευτήκαμε αυτό το έργο. Ερωτεύτηκε και ο Φαίδρος με τη σειρά του εμάς που το παίζαμε. Όταν ανεβάσαμε το έργο με τον Μάριο, εγώ προχώρησα ηλικιακά στον ρόλο της μεγαλύτερης και η Στέλα σε αυτόν της γυναίκας της μέσης ηλικίας, έχοντας μαζί μας και τη Νιόβη Χαραλάμπους. Η σκηνοθετική ματιά του Μάριου βασιζόταν στην απόλυτη απλότητα των συναισθημάτων. Ήταν φυσικό τόσο εγώ, όσο και η Στέλα, να ήμασταν διαφορετικές τότε, γιατί ήμασταν νεότερες. Εγώ ίσως επειδή έχω ερμηνεύσει δεκάδες ρόλους στη θεατρική μου πορεία, δεν αντιλαμβανόμουν μερικές φορές τι εννοούσε ο Μάριος λέγοντας μου «πέτα το». Δεν ήθελε τίποτα περιττό. 

Μεττής: Ναι, θα έλεγα πως είμαι φανατικός υποστηρικτής της απλότητας. Νιώθω πως οι άνθρωποι σήμερα έχουν μάθει να κρύβουν πάρα πολύ καλά τα όσα αισθάνονται. Τα σημαντικά τουλάχιστον. Αυτό προσπαθώ να πετύχω και όταν παίζω ή σκηνοθετώ. Ο ηθοποιός να μην αποκαλύπτει, αλλά να αποκρύπτει. Να μην φανερώνει, αλλά να υπονοεί. 

Γαϊτανοπούλου:  Εγώ όταν υποδύθηκα τον ρόλο της μεγαλύτερης στις «Τρεις Ψηλές Γυναίκες», είχα καταπιαστεί από το γεγονός ότι οι άνθρωποι στην ηλικία των 92 ετών γίνονται και πάλι παιδιά. Έχοντας αυτό κατά νου, ακολούθησα μια διαφορετική ερμηνεία από την Αννίτα. Εν έτει 2017 όμως -που ανέβηκε και πάλι η παράσταση- οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας δεν συμπεριφέρονταν κατά αυτόν τον τρόπο. Η ερμηνεία της Αννίτας ήταν απολαυστική και πρωτόγνωρη για μένα. Ίσως αν το έργο σκηνοθετηθεί μετά από μερικά χρόνια από έναν άνθρωπο νεότερο από τον Μάριο, οι συγκεκριμένοι ρόλοι να είναι εντελώς διαφορετικοί. Η Αννίτα έδωσε μια σύγχρονη ματιά. Αυτό ισχύει και για τον δικό μου μονόλογο. Όταν υποδύθηκα την Κλυταιμνήστρα με τον Εύη ήμουν πιο ανώριμη και έβλεπα αλλιώς τα πράγματα. Πιστεύω πως αν δεν ήταν ο Μάριος, δεν θα μπορούσα να παίξω τον συγκεκριμένο  ρόλο. Γιατί η προσέγγιση του, συμβαδίζει με τη σημερινή εποχή. 

Μάριε πώς ήταν η εμπειρία να σκηνοθετείς αυτές τις δυο κυρίες; 

Θα σου πω αυτό ακριβώς που έλεγε ο Φαίδρος Στασσίνος: Είμαι ευλογημένος! Όταν ο σκηνοθέτης έχει τον κατάλληλο ηθοποιό, αυτομάτως έχει γίνει το 70% της δουλειάς του και έχει στη διάθεσή του όλο το χρόνο να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία του έργου. Το απίστευτο με αυτές τις γυναίκες, είναι ότι είναι πιο σημερινές και από νέους ηθοποιούς. Η αλήθεια είναι ότι αυτό με είχε λίγο προβληματίσει αρχικά, αν δηλαδή με ηθοποιούς παλαιότερων γενιών, θα είχα να αντιμετωπίσω αυτό που λέμε «παλιό παίξιμο». Τελικά, ο καλός ηθοποιός το μόνο που χρειάζεται είναι ένα κλικ για να πάει εκεί που χρειάζεται. Νιώθω πως δίπλα τους έγινα καλύτερος ηθοποιός και σκηνοθέτης. Δεν είχα να αντιμετωπίσω καμιά παλιά γενιά και κανένα «παλιό παίξιμο». Είχα μπροστά μου δύο σύγχρονες γυναίκες, δύο ψυχές γεμάτες νιότη. Σαντοριναίου: Ζητούμενο είναι ο καλλιτέχνης να είναι ανοιχτόμυαλος, να αφουγκράζεται και να ακολουθεί την εποχή του. Η υποκριτική μεταβάλλεται σύμφωνα με τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Διαφορετικά, το θέατρο θα έμενε στάσιμο. 

Πού πιστεύετε ότι υστερεί και πού υπερτερεί η νέα γενιά ηθοποιών, σε σχέση με τις δικές σας;

Γαϊτανοπούλου: Προσωπικά, δεν μπορώ να είμαι ιδιαίτερα γενναιόδωρη. Δεν υπάρχουν πολλοί ηθοποιοί που μπορούν να δώσουν μια σημερινή ματιά στα πράγματα. Εκεί ακριβώς είναι που οφείλουν οι σκηνοθέτες -και αυτό ήταν που βρήκαμε στον Μάριο- να είναι πιο μπροστά από την εποχή τους. Αυτό ίσχυε απόλυτα τόσο για τον Κάρολο Κουν, όσο και για τον Εύη Γαβριηλίδη. Οι ηθοποιοί ίσως στερήθηκαν αυτή την καθοδήγηση από τους δασκάλους τους. Αυτή τη στιγμή, το θέατρο στην Κύπρο παλεύει, είτε γιατί δεν υπάρχουν σκηνοθέτες με όραμα, είτε επειδή ακόμη ακολουθούν κανόνες του χθες. Δεν ξέρω. Δεν αισθάνομαι ότι το θέατρο στην Κύπρο μάς πάει μπροστά. Οι τωρινοί σκηνοθέτες και ηθοποιοί μπορεί να στέκονται εμπόδιο πολλές φορές. Για παράδειγμα, μπορεί ένας νέος ηθοποιός να μην διαθέτει τα κατάλληλα εφόδια για να ακολουθήσει έναν σκηνοθέτη όπως είναι ο Μάριος, ο οποίος έχει ένστικτο, πείσμα και προχωρημένη ματιά. Βέβαια, δεν ξέρουμε πώς ο Μάριος θα λειτουργεί στο μέλλον. Δεν μπορείς να είσαι απόλυτος σε αυτά τα πράγματα. 

Σαντοριναίου: Μπορούμε να μιλάμε ώρες ατελείωτες γι΄αυτό το θέμα. Εγώ θεωρώ πως η σημερινή γενιά δεν είναι τόσο ευνοημένη. Έρχεται μετά από μια 20ετια-30ετια που το θέατρο βρισκόταν σε ένα πολύ ψηλό επίπεδο. Εξ ου και οι νέοι βιώνουν μια περίοδο υπαρξιακής καλλιτεχνικής αγωνίας. Βρίσκονται σε μια αναζήτηση να βγουν από ένα πλέγμα, μέσα στο οποίο εμείς οι μεγαλύτεροι τους «φυλακίσαμε». Προσπαθούν να αρθρώσουν το δικό τους λόγο. Ακόμη δεν το έχουν κατορθώσει πλήρως, αλλά γίνονται σημαντικότατες προσπάθειες. Έχουμε πάρα πολύ ταλαντούχους ανθρώπους. Το λάθος που κάναμε εμείς οι παλαιότεροι είναι ότι τους προσφέρουμε τα πάντα με ευκολία. Αυτή η υπερκατανάλωση και ο υπερκορεσμός, έχουν κάνει τη νέα γενιά πιο τεμπέλικη. Φέρουμε κι εμείς ευθύνη σε αυτό που συμβαίνει. Τώρα αυτή η γενιά κάνει την αγωνιώδη προσπάθεια να ανακαλύψει τον κόπο της δουλειάς της. Άνθρωποι όπως τον Μάριο, αλλά και νεότεροι, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τι σημαίνει να κοπιάζεις για κάτι. Αν δεν ιδρώσεις, δεν έρχονται όλα τα στοιχεία να δέσουν και να οδηγήσουν σε ένα μαγικό αποτέλεσμα. Χωρίς κόπο, δεν κερδίζεις τίποτα. 

Γαϊτανοπούλου: Ένας σκηνοθέτης που έδειξε ότι ήταν επίσης πιο μπροστά από την εποχή του ήταν ο Νίκος Χαραλάμπους, όταν ανέβασε τις «Ικέτιδες» και τον «Πλούτο». Ο λόγος που έγινε αγαπητός ήταν επειδή οι ηθοποιοί έπαιρναν πράγματα από εκείνον. Τέτοιους ανθρώπους περιμένουμε να δούμε σήμερα. Θέλω να ελπίζω πως θα υπάρξουν. 

Σαντοριναίου: Εγώ πιστεύω πως βρισκόμαστε στην εποχή της γέννησης. Μακάρι να αξιωθώ να ζήσω τη συνέχεια, καθώς παρατηρώ πως οι νέοι ψάχνονται να βρουν ένα νέο γλωσσάρι. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ένας σκηνοθέτης, όπως ο Μάριος, έκανε πρόταση για συνεργασία σε μένα και την Τζένη. 

Μεττής: Καταρχάς, να ευχαριστήσω την Τζένη και την Αννίτα για τα καλά τους λόγια. Είναι και οι δυο τους πολύ γενναιόδωρες, το εκτιμώ απεριόριστα και με συγκινούν. Ναι, θεωρώ ότι ενδεχομένως να γεννιόμαστε με ένα χάρισμα, αλλά αυτό δεν αρκεί. Χρειάζεται  φοβερή δουλειά και μελέτη. Είναι κάτι που δεν αντιλαμβάνονται πολλοί. Πολλές φορές αισθάνομαι ότι κάποια πράγματα γίνονται επιδερμικά. Για να υπάρξει ουσία σε μια δουλειά, χρειάζεται να καταβάλεις κόπο και μόχθο. Δεν υπάρχει εύκολη οδός. Πολλές φορές -για εμένα, σίγουρα κάθε φορά- ο χρόνος που χρειάζεται για να μελετήσεις ένα έργο πριν πας για πρώτη φορά στην πρόβα, είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που έχεις για να δουλέψεις το έργο με τους ηθοποιούς στις πρόβες. Η προετοιμασία είναι πολύ σημαντική. 

Σαντοριναίου: Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να πάει παραπέρα. Τα βιβλία και το θέατρο σε βοηθάνε να προχωρήσεις. Δεν είναι τυχαίο που κάποιοι άνθρωποι γίνονται αυτό που γίνονται. Αν δεν κάνεις τη δουλειά σου -όποια και αν είναι αυτή- με συνέπεια, γνώση, σεβασμό και «ιερή μανία», δεν κάνεις τίποτα σε αυτή τη ζωή. Γι΄αυτό από τη νέα γενιά ξεχωρίζουν όσοι κοπιάζουν πραγματικά. 

Ένας ηθοποιός διακατέχεται από το αίσθημα του ανικανοποίητου; Θέλει διαρκώς να δοκιμάζεται σε καινούργια πράγματα; 

Σαντοριναίου: Εγώ πια θέλω να κάνω μόνο τα πράγματα που ερωτεύομαι, μιας και στην ηλικία μας δεν έχουμε τη δυνατότητα για άλλου είδους έρωτες (γέλια). 

Εξ όσων γνωρίζω, στην παρούσα φάση ανεβάζετε ένα θεατρικό έργο, ύμνο στη ζωή της Ευτυχίας Παπαγιανοπούλου. 

Ναι, ολοκληρώνουμε τις παραστάσεις με ακόμη δυο, οι οποίες θα ανέβουν συγκεκριμένα στις 17 Ιουνίου στο Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου, στις 20:30 και στις 28 του μήνα, στο Παττίχειο Αμφιθέατρο Λάρνακας, την ίδια ώρα. Σε αυτές συμμετέχει ένας πολυπληθής θίασος, με επαγγελματίες μουσικούς, τραγουδιστές και χορευτές επί σκηνής, ξεδιπλώνοντας μπροστά στα μάτια του θεατή τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Ένα έργο που αφορά τη συγκινητική ιστορία της μοναδικής ρεμπέτισσας, που τόλμησε να εισχωρήσει στον ανδροκρατούμενο χώρο του λαϊκού τραγουδιού και να κατακτήσει την κορυφή, σε κείμενο Χριστιάνας Αρτεμίου και σκηνοθεσία Γιώργου Μουαϊμη. 

Εσύ Μάριε, τι καινούργιο ετοιμάζεις; 

Έχω μόλις ολοκληρώσει τα γυρίσματα τριών ταινιών μικρού μήκους και ετοιμάζομαι τώρα για τα γυρίσματα μιας ταινίας μεγάλου μήκους, με πρωταγωνιστή τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη, σε σκηνοθεσία Σταύρου Παμπαλλή. Το φθινόπωρο και τον χειμώνα θα βρίσκομαι στο θέατρο Διόνυσος, αρχικά ως ηθοποιός στο έργο «Αντίο σκύλλοι (κοπρόσκυλα)», των Φρίξου Μασούρα και Ανδρέα Κυριάκου, με τους Χριστόδουλο Μαρτά, Αντρέα Τσέλεπο και Παναγιώτη Κυριάκου, σε σκηνοθεσία Αντρέα Κυριάκου. Αμέσως μετά, θα σκηνοθετήσω στο ίδιο θέατρο, το έργο «Ευριδίκη», της Αμερικανίδας συγγραφέως Σάρας Ρουλ.

Κα. Γαϊτανοπούλου, σκοπεύετε να επιστρέψετε πάλι στο θέατρο; 

Θα το ήθελα, αλλά το φοβάμαι λόγω των διαφόρων προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζω. Όταν δεν μπορείς να δεις καθαρά, όπως εγώ, δεν μπορείς να διαβάσεις το κείμενο και να δεις τον άλλο που έχεις απέναντί σου. Είναι πολύ δύσκολο. Διαφορετικά, δεν αισθάνομαι ότι είμαι 79 ετών. Όπως έχω πει και στον Μάριο όμως, αν μου προτείνει κάτι, ίσως να το τολμήσω πάλι. 

Κα. Γαϊτανοπούλου, κα. Σαντοριναίου, πόσα χρόνια είστε φίλες; 

Σαντοριναίου: Από τότε που ήμουν εγώ 29 ετών. Σήμερα, είμαι 65 και η Τζένη 79. Κάνε τα μαθηματικά. 

Απ΄ό,τι παρατήρησα τόση ώρα, δεν είστε φειδωλές στα κομπλιμέντα μεταξύ σας. 

Σαντοριναίου: Αντιθέτως, είμαστε πάρα πολύ φειδωλές. Ειδικά αν αναλογιστείς ότι έχω απέναντί μου μια γυναίκα που έχει διαγράψει μια σπουδαία πορεία στο θέατρο και είναι ένα σπάνιο πλάσμα. Μια κυρία. Και δεν το λέω επειδή είναι μπροστά. Δεν θα έκανα παρέα μαζί της αν δεν ήταν αυτή που είναι. Αλλά όχι μόνο θέλω να είμαι κοντά της, το αξίζει και με το παραπάνω. Είναι τιμή μου! Σπάνια θα συναντήσεις άτομα με τέτοια έγνοια προς τους άλλους, λεπτότητα, προσφορά, γενναιοδωρία και ανοιχτό μυαλό. Είναι ένας κρυστάλλινος, αθώος άνθρωπος και την αγαπώ. Γαϊτανοπούλου: Κι εγώ το ίδιο. Αλλά, δεν αισθάνομαι την Αννίτα πιο μικρή, αλλά πιο μεγάλη. 

Σαντοριναίου: Άκου να σου πω Τζένη, μην σκίσουμε τα δεφτέρια μας (γέλια). Γαϊτανοπούλου: Εγώ το λέω επειδή μαθαίνω διαρκώς από την Αννίτα. 

Θεωρείτε ότι έχετε πάρει περισσότερα από το θέατρο από όσα έχετε δώσει;

Σαντοριναίου: Αυτό που είμαι σήμερα, το οφείλω στο θέατρο και στους γονείς μου, καθώς πέρασα μια πολύ υγιή παιδική ηλικία, παρά την οικονομική στέρηση. Μεγάλωσα με δυο υπέροχους ανθρώπους, δυο ευγενικές ψυχές, που εκτός από τους πολιτικούς αγώνες που έδωσαν, αγωνίστηκαν γενικότερα στη ζωή τους. Τέτοιους αγώνες, εμείς δεν κάναμε. Αγωνίστηκε ο καθένας από το δικό του μετερίζι, αλλά τους αγώνες που έκανε η γενιά των γονιών μας, εμείς δεν τους έχουμε υποψιαστεί καν. 

Γαϊτανοπούλου: Δεν έχω να προσθέσω κάτι σε αυτό που λέει η Αννίτα, πέραν του ό,τι εγώ όταν γεννήθηκα, είπα πως ήθελα να γίνω θεατρίνα. Η μητέρα μου ήταν ερασιτέχνης ηθοποιός, ενώ η γιαγιά μου και η προγιαγιά μου ήταν επαγγελματίες ηθοποιοί. Το θέατρο για μένα ήταν τρόπος ζωής. Ανώριμα στην αρχή, στην πορεία πιο συνειδητοποιημένα.  Πάντα ήθελα το κάτι παραπάνω και το κατάφερα με τη βοήθεια του θεάτρου και του Εύη.

Σαντοριναίου: Και του εαυτού της. Γιατί η Τζένη παρόλο που είναι ένας κρυστάλλινος και αγαθός άνθρωπος, είναι μια πανέξυπνη γυναίκα. Γαϊτανοπούλου: Όχι, δεν είμαι. 

Σαντοριναίου: Μην την ακούς. Είναι πανέξυπνη. Στο λέω εγώ. Καταρχάς, είναι ο άνθρωπος που διαχειρίστηκε τον Εύη Γαβριηλίδη. Δεν είναι και λίγο αυτό. Μεττής: Εγώ μπορώ να πω με σιγουριά ότι το θέατρο με έκανε καλύτερο άνθρωπο. Είναι μάλλον αναπόφευκτο. Μέσα από το θέατρο έρχεσαι σε επαφή με σπουδαία κείμενα -λόγια και σκέψεις που έβαλαν κάτω στο χαρτί σημαντικοί συγγραφείς. Ίσως βέβαια να χρειάζεται και μια ωριμότητα, ίσως και κάποια ευαισθησία για να γίνεις δέκτης όλων εκείνων που ήθελαν να επικοινωνήσουν.  

Γαϊτανοπούλου: Και περιέργεια. 

Σαντοριναίου: Χιλιάδες έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με αυτά τα κείμενα, ακόμη και μέσα απ’ το διαδίκτυο. Το θέμα είναι πώς αξιοποιείς τη γνώση που λαμβάνεις. Μεττής: Όντως, πρέπει να είσαι έτοιμος. Όταν ήμουν έφηβος έπεσε στα χέρια μου ένα έργο του Τσέχωφ. Διάβασα πέντε σελίδες και το παράτησα. Μου φάνηκε βαρετό. Μετά από χρόνια, όταν το ξανάπιασα στα χέρια μου, μπόρεσα να αντιληφθώ τη σπουδαιότητά του. Πιστεύω πως είναι προτιμότερο να δει κανείς τα θεατρικά έργα σε μια θεατρική σκηνή, παρά να τα διαβάσει. Τα θεατρικά έργα γράφτηκαν για να γίνουν εικόνα και πράξη. Μια απλή ανάγνωσή τους, μπορεί να είναι ελλιπής. 

Σαντοριναίου: Εν κατακλείδι, για μένα σημασία δεν έχει μόνο το ταλέντο. Το βλέπω και από μένα. Εγώ ήμουν μια ταλαντούχα φοιτήτρια. Αλλά ό,τι και αν έγινα στην πορεία, το οφείλω στην επανάσταση που έκανα κάποια στιγμή στη ζωή μου. Διότι αν έμενα στο ότι ήμουν καλή, σήμερα θα ήμουν ένα ωραιότατο μηδενικό. Κάνοντας την επανάσταση μου, έφτασα στο σημείο να αμφισβητήσω ακόμη και τον δάσκαλό μου, τον Κουν. Κάτι που ομολογώ πρώτη φορά. Μόνο τότε άρχισα να αποκτώ τη δική μου γλώσσα και ταυτόχρονα να γυρίζω πίσω στις ρίζες μου. Πιστεύω πως η νέα γενιά -συμπεριλαμβανομένων ηθοποιών, σκηνοθετών, συγγραφέων και χορογράφων- μόνο όταν αμφισβητήσει εμάς, την προηγούμενη γενιά θεάτρου, θα αρχίσει να συντάσσει το νέο, δικό της λεξιλόγιο, συνειδητοποιώντας παράλληλα πού πάτησε και τι της προσφέρθηκε για να οικοδομήσει το θεατρικό γίγνεσθαι του σήμερα και του αύριο. Και περιμένω να το δω αυτό, καθώς αισθάνομαι πως επικρατεί ένας γενικότερος αναβρασμός και μια εσωτερική ανάγκη να εκφράσουν αυτή την άσχημη εποχή την οποία βιώνουμε. Πιστεύω πως θα έρθει αυτό σαν ένα σαρωτικό ποτάμι και θα αποδώσει καρπούς στο εγγύς μέλλον. Μόνο έτσι άλλωστε προχωράει η τέχνη! 

Φωτογραφίες: Μάριος Ιωσηφίδης 

Περισσότερα για την παράσταση της κας. Σαντοριναίου εδώ