Για έναν άνθρωπο, όπως εσένα, που έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στον χορό, τι σημαίνει στην τελική; 

Η αλήθεια είναι πως έχω αναρωτηθεί πολλές φορές, αλλά όσες και αν υποβάλλω στον εαυτό μου αυτό το ερώτημα, ποτέ δεν θα δώσω την ίδια απάντηση. Για έναν άνθρωπο που ασχολείται σοβαρά με τον χορό, σημαίνει τα πάντα. Αυτά τα πάντα συμπυκνώνονται σε δυο λέξεις: τρόπος ζωής. 

Ποια συναισθήματα σου «γεννά» ακόμη, παρά το πέρασμα των χρόνων, κυρίως όταν βρίσκεσαι πάνω στη σκηνή; 

Μεγαλώνουμε, εξελισσόμαστε, σοβαρεύουμε, ωριμάζουμε. Μέσα στον χρόνο ο πήχης των απαιτήσεων ανεβαίνει. Αναφέρομαι στις απαιτήσεις όχι μόνο από τους συνεργάτες μας, αλλά, κατά κύριο λόγο, από τον εαυτό μας. Με τον πήχη των απαιτήσεων από τον εαυτό μας διαρκώς να ανεβαίνει, λοιπόν, δεν μπορεί παρά να διαφοροποιείται και η ποιότητα των συναισθημάτων που γεμίζουν την ύπαρξή μας. Αυξάνεται κατά πολύ η αυτοπεποίθηση, αλλά μειώνεται ο εγωισμός, υποχωρεί ο ναρκισσισμός και τη θέση του παίρνει ο αγώνας για αυτογνωσία, για την κατάκτηση της ουσίας. 

Με τη διδασκαλία κάπου χάνεται η μαγεία του χορού ή συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, μιας και με την καθοδήγησή σου διαμορφώνεις τους χορευτές της νέας γενιάς; 

Δεν ξέρω κατά πόσο είναι μαγική, σίγουρα όμως είναι μια πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση. Και όπως όλες οι πολύ σοβαρές υποθέσεις, έτσι και αυτή, κατά βάση, είναι υπόθεση αυτογνωσίας. Εξηγούμαι: Μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των παιδιών που μυούμε στη μαγεία του χορού θα προχωρήσουν και θα γίνουν οι επαγγελματίες της νέας γενιάς. Πρόκειται για μια απόφαση την οποία θα λάβουν μόνο έπειτα από κάποια χρόνια ωρίμανσης και αφού έχουν αρχίσει στοιχειωδώς να καταλαβαίνουν τι και γιατί το θέλουν. Αυτό που έχει σημασία, μιας και αφορά τη μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών που κάνουν χορό, είναι το «κτίσιμο» μιας σχέσης με το σώμα και την τέχνη της έκφρασης και κίνησής τους, τόσο ανθεκτικής και στέρεας, ώστε να την κουβαλούν μια ζωή. Παρακαταθήκες! Αυτή είναι η λέξη-κλειδί, ή η λέξη-κριτήριο, αν θέλεις, όταν αναφερόμαστε στην εκπαίδευση. Πόσω μάλλον στην εκπαίδευση του χορού, η οποία απευθύνεται σε παιδιά από τη νηπιακή ακόμη ηλικία.  

Υπάρχουν στιγμές που μετανιώνεις που έριξες «άγκυρα» στην Κύπρο;

Έχουμε μάθει να γκρινιάζουμε πολύ σε αυτό τον τόπο. Αντί με τη στάση ζωής μας να προσπαθούμε για τους εαυτούς μας αλλά και για τη συνολική πρόοδο, προσπαθούμε να ρίξουμε στον τόπο μας την ευθύνη για αυτά που -υποτίθεται- θα μπορούσαμε να κάνουμε καλύτερα αν ζούσαμε κάπου αλλού. Βλακείες! Καταρχάς, δε νιώθω ότι έχω ρίξει «άγκυρα», εδώ είναι το σημείο αναφοράς μου, αλλά πεδίο μου -όπως πρέπει για τον κάθε καλλιτέχνη- είναι η οικουμένη ολόκληρη. Δεν ψάχνω άλλοθι στον τόπο για όσα έκανα ή δεν έκανα, δεν μετανιώνω για καμιά υποτιθέμενη «άγκυρα», προσπαθώ να κολυμπώ διαρκώς στα βαθιά και να εξελίσσομαι, όπως όλοι σε όλο τον κόσμο, όσοι θέλουν να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως καλλιτέχνες. 

Άρχισες να ασχολείσαι με τον χορό σε μια εποχή που στην Κύπρο λίγοι άνθρωποι ασχολούνταν μαζί του. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να εκτιμηθεί ο χορός και οι άνθρωποι που τον υπηρετούν σε επαγγελματικό επίπεδο; 

Όλα θέλουν τον χρόνο τους. Το ζήτημα είναι ο χρόνος να μη παγώνει τα πράγματα και να προχωράνε. Η ερώτησή σου απαιτεί χώρο και χρόνο για να απαντηθεί επαρκώς, κάτι που είναι αδύνατον να επιχειρήσουμε στο πλαίσιο μιας συνέντευξης. Όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται, υπάρχει ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο, με τίτλο «Η ιστορία του σύγχρονου χορού στην Κύπρο», μια έκδοση της Νέας Κίνησης Ομάδων χορού χορευτών και χορογράφων Κύπρου, που κυκλοφόρησε το 2011. Σε αυτό, θα βρουν σχεδόν τα πάντα, όλες τις απαντήσεις για την πορεία εξέλιξης της τέχνης του χορού στον τόπο μας. 

Πιστεύεις ότι ο χορός έγινε στις μέρες μας λίγο της μόδας, με την κακή έννοια; Ότι πολλοί γονείς πιέζουν τα παιδιά τους να κάνουν χορό, παρόλο που δεν είναι κάτι που τα ίδια αγαπούν και δεν διακατέχονται από πάθος γι΄αυτό; 

Όταν ο χορός διδάσκεται σωστά, από σοβαρούς επαγγελματίες, με πλήρη επίγνωση του ρόλου τους, δε νοείται η έννοια «της μόδας», όπως τη θέτεις. Το πρόβλημα ξεκινά από την αδιαφορία επί πολλά χρόνια της κυπριακής πολιτείας να εφαρμόσει τον νόμο που η ίδια έχει ψηφίσει για τη λειτουργία των σχολών χορού, επιτρέποντας σε κάθε λογής άσχετους ή ημιμαθείς να διεκδικούν μερίδιο στην αγορά. Ο μόνος τρόπος να το κάνουν εκμεταλλευόμενοι την την αφέλεια μεγάλου μέρους της κυπριακής κοινωνίας είναι να «πουλήσουν μόδα», υπονομεύοντας στην ουσία την τέχνη του χορού όπως αυτή είναι: τρόπος ζωής, εξαιρετική, ζωτικής σημασίας δεξιότητα, σημαντικότατη για κάθε άνθρωπο που θα μυηθεί στα βασικά μυστικά της παρακαταθήκης. 

Η στήριξη από το κράτος, τουλάχιστον, είναι ικανοποιητική προς εσάς τους καλλιτέχνες που ανεβάζετε χορευτικές παραστάσεις; 

Υπάρχουν προβλήματα, το σημαντικότερο εκ των οποίων εκτιμώ πως είναι η «αλλεργία» της κυπριακής πολιτείας έναντι σε οτιδήποτε συνιστά ή μπορεί δυνητικά να δημιουργήσει πήχη. Να το πω απλά, δώσε λίγο σε όλους, χωρίς κανένα κριτήριο, απλώς για να μη γκρινιάζουν. Επέτρεψε μου, όμως, να μην επεκταθώ, διότι ανήκω στους ανθρώπους που δεν θέλουν να γκρινιάζουν. 

Στις τόσες παραστάσεις που ανέβασες όλα αυτά τα χρόνια, υπάρχει κάποια που ξεχωρίζεις; 

Την αμέσως επόμενη. Είναι αυτή που κυριαρχεί μέσα στο μυαλό μου, είναι αυτή που μου ενεργοποιεί την έμπνευση, είναι αυτή που απορροφά ολόκληρο το είναι μου. Μέχρι τη στιγμή που θα ολοκληρωθεί, θα παρουσιαστεί, θα κάνει τον κύκλο της, και θα αποτελέσει και αυτή παρελθόν. Όχι, δεν είναι μια κλισέ απάντηση αυτή που δίνω. Όταν νιώθεις ενεργός καλλιτέχνης, δεν έχεις ούτε χρόνο, ούτε διάθεση, ούτε και κίνητρο, να ψάχνεις -πόσω μάλλον να ξεχωρίζεις- τα ίχνη σου στο παρελθόν. 

Είσαι αυστηρή με τον εαυτό σου; Δεν σου χαρίζεσαι εύκολα; 

Συνήθως οι πολιτικάντηδες σπεύδουν με έπαρση να δηλώσουν αυστηροί ή και σκληροί με τον εαυτό τους. Όχι, δεν είμαι ιδιαίτερα αυστηρή με τον εαυτό μου, είμαι προσεκτικά αυστηρή. Ναι, μεν, δεν μου χαρίζομαι εύκολα, αλλά στο τέλος βρίσκω πάντα μέσα μου τον τρόπο να μου χαριστώ. Αν δεν το κάνω εγώ -πόσω μάλλον στην εποχή της διάχυτης μοναχικότητας, του πληγωμένου εγωκεντρισμού και της αποξένωσης- ποιος θα το κάνει για μένα; 

Ποιες αντικειμενικές ασχολίες αντιμετώπισες στο ξεκίνημά σου και ποιες αντιμετωπίζεις σήμερα; 

Μας αρέσει σε αυτό τον μικρό τόπο να ρωτάμε και να απαντάμε για τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε, μας κάνει να νιώθουμε ενταγμένοι στον «κώδικα των ηρώων», που από τα πρώτα μας βήματα μας «πουλάνε» σαν τον κοινό μας κώδικα. Ζητώ συγνώμη, αλλά μου είναι παντελώς ξένος αυτός ο κώδικας. Δεν αντιμετώπισα και δεν αντιμετωπίζω καμία άξια λόγου δυσκολία, πέραν από τις τυπικές δυσκολίες, που όλοι οι καλλιτέχνες καλούνται να αντιμετωπίσουν σ’ έναν τόπο που υστερεί σημαντικά σε πολιτιστικές υποδομές από τον λεγόμενο προηγμένο κόσμο. 

Το να δημιουργήσεις τον δικό σου χώρο, το «Εγκώμιο Πολιτιστικό Κέντρο», ήταν ένα όνειρο ζωής; 

Μπορείς αν θέλεις να το ονομάσεις και «όνειρο ζωής», όχι όμως με τη συνηθισμένη και τυπική έννοια της δικαίωσης ή της καταξίωσης, αλλά με την πιο ουσιώδη έννοια της κάλυψης μιας ζωτικής ανάγκης. Πολιτισμός σημαίνει πάνω από όλα αυτονομία, ελεύθερη έκφραση, ακηδεμόνευτη δημιουργικότητα. Σ΄έναν τόπο, οι άνθρωποι του οποίου έχουν μάθει επί χρόνια να λειτουργούν υπό κηδεμονία, σ΄ έναν τόπο όπου δεν υπήρχαν πραγματικά πολιτιστικά κέντρα, αλλά πολιτιστικά ιδρύματα που δημιουργήθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από κάθε λογής «ισχυρούς ανθρώπους» και «κέντρα ισχύος», η δημιουργία ενός κέντρου για τον πολιτισμό από έναν άνθρωπο επί χρόνια του πολιτισμού, μπορεί και πρέπει να ιδωθεί -δε νομίζεις και εσύ;- ως γέννημα/θρέμμα της ανάγκης. Της ανάγκης για πραγματική πρόοδο.

Τι είναι αυτό που θέλεις να σου φέρει το μέλλον σε σχέση με το  «Εγκώμιο»; 

Το «Εγκώμιο» δεν είναι ο χώρος του. Δεν είναι το θαυμάσιο black box θέατρο, η εξαιρετική βιβλιοθήκη, ο εκθεσιακός χώρος ή οι πολύ ωραίες αίθουσες χορού. Ένα πραγματικό πολιτιστικό κέντρο δεν είναι μόνο αυτό που δείχνει, είναι και αυτό που σημαίνει και που μπορεί να σημάνει για τον πολιτισμό, το οποίο κατά πολύ υπερβαίνει το χώρο του, όσο όμορφος και αν είναι αυτός. Η σημασία του «Εγκωμίου» είναι να μπορέσει να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την ελεύθερη και ακηδεμόνευτη πολιτιστική έκφραση, όμως τη σημασία αυτή δεν μπορώ εγώ μονάχη να την εκφράσω και ικανοποιήσω. Πρέπει να τη συνειδητοποιήσουν όσοι άνθρωποι του πολιτισμού στον μικρό και φοβισμένο μας τόπο αντιλαμβάνονται την υπόθεση της πολιτιστικής χειραφέτησης ως πραγματικά δική τους υπόθεσης, ως υπόθεση των ανθρώπων του πολιτισμού που εκκινεί «από τα κάτω». Αυτή είναι η πιο μεγάλη από το μέλλον προσδοκία μου, το «θέλω» μου. Η πραγματική πρόοδος του τόπου… 

 Φωτογραφίες: Μάριος Ιωσηφίδης