Η Θεοδοσία Κυριάκου είναι εκπαιδευτικός, πρόεδρος της επιτροπής Παιδείας και Αθλητισμού του Ινστιτούτου Νέων Επιστημόνων (ΙΝΕ) και τα τελευταία τέσσερα χρόνια καταπιάνεται ιδιαίτερα με το θέμα των μαθησιακών δυσκολιών. Μια κουβέντα μαζί της, όχι μόνο είναι ενημερωτική, αλλά ταυτόχρονα προβληματίζει κάθε γονιό. 

Καταρχάς, θα ήθελα να σε ρωτήσω, τι σε οδήγησε να αρθρογραφείς  σχετικά με το ζήτημα των μαθησιακών δυσκολιών;  

Ήθελα ο γραπτός λόγος να γίνει η φωνή μου, προκειμένου να ακουστούν όσα ήθελα να προβληματίσουν τους αρμόδιους. Τολμώ να πω, πως η δική μου φωνή αντιπροσωπεύει πολλές οικογένειες με παιδιά που αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους δυσκολίες και δεν χρήζουν στήριξης από το σύστημα σήμερα. Επίσης, θα ήθελα η κραυγή μου αυτή να γίνει πρόκληση και συνάμα πρόσκληση για εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. 

Εισπράττεις τη δυσαρέσκεια εκ μέρους των οικογενειών αυτών των παιδιών; 

Θα σου απαντήσω, δίνοντας σου ένα πρόσφατο παράδειγμα, σχετικά με τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν: Ένα παιδί, φιλικής μου οικογένειας, έπρεπε να δώσει κατατακτήριες εξετάσεις για να ενταχθεί στην πρώτη λυκείου. Σημείωσε, πως το συγκεκριμένο παιδί έχει δύο υπέροχους γονείς, οι οποίοι είναι δίπλα του σε κάθε βήμα. Αυτοί οι άνθρωποι, λοιπόν, έπρεπε να χτυπήσουν όποια πόρτα ήξεραν για να καταφέρουν να έχουν αυτό που ουσιαστικά αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του παιδιού τους. Να έχουν ένα διαφοροποιημένο γραπτό, ώστε να μην είναι καταδικασμένο εκ των προτέρων το παιδί τους να αποτύχει. Αυτό το παιδί, όπως και κάθε παιδί που αντιμετωπίζει τέτοιου είδους δυσκολίες, μπορεί να πετύχει, αρκεί να του εξασφαλίσουμε τις  κατάλληλες συνθήκες. Ωστόσο, η απάντηση που δόθηκε στον πατέρα, ήταν να δώσει το παιδί του κανονικά την εξέταση και στη συνέχεια θα έκρινε ο καθηγητικός σύλλογος κατά πόσο θα περνούσε ή όχι. Αυτό είναι το λιγότερο, αδικαιολόγητο. Από πού και ως πού, μια ομάδα ανθρώπων, να κόβει και να ράβει το μέλλον των παιδιών μας; Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι λιγότερο έξυπνα από τα υπόλοιπα. Αντιθέτως, πολλές φορές ενδεχομένως να είναι και πιο χαρισματικά. Απλώς, χρειάζονται τις κατάλληλες προϋποθέσεις, μεταξύ αυτών: περισσότερος χρόνος στην ανάθεση εργασίας και διαγωνισμάτων, απλοποίηση γραπτού και χώρος μεταξύ των ερωτήσεων. 

Παρόλο που δεν είναι εύκολο να απαντηθεί σε μερικές γραμμές, τι είναι αυτό που χρειάζεται ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες ώστε να ολοκληρώσει επιτυχώς το σχολείο; 

Όντως, ανοίγεις είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο. Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Ακόμη και στην περίπτωση της δυσλεξίας, που είναι η πιο συνηθισμένη μορφή μαθησιακής δυσκολίας, το πώς μπορεί να βοηθηθεί το κάθε παιδί, μπορεί να διαφέρει. Κάποια παιδιά μπορούν να αφομοιώσουν πιο εύκολα πληροφορίες αν αυτές προέρχονται από οπτικά μέσα (visual). Άλλα πάλι μπορεί να χρειάζεται να λάβουν μέρος σε δράση (kinaesthetic). H «συνταγή» της επιτυχίας εναπόκειται στη διαφοροποίηση του μαθήματος. Αυτό είναι το άλφα και το ωμέγα στην εκπαίδευση. Μην ξεχνάς πως σε μια τάξη μπορεί να υπάρχουν παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, καθώς επίσης χαρισματικά παιδιά, τα οποία θα πρέπει επίσης να κρατάμε σε εγρήγορση. Ακόμη και σε αυτά, κάποτε τους κολλάμε την ταμπέλα του «ατίθασου» -αν μου επιτρέπεται η συγκεκριμένη λέξη- και αυτό γιατί δεν αντιλαμβανόμαστε ότι αυτά τα παιδιά κατανοούν με την πρώτη αυτό που λέει ο εκπαιδευτικός και επιλέγουν να ασχοληθούν με κάτι άλλο για να μην βαριούνται.

Ποια η άποψη σου σχετικά με τα εκπαιδευτικά μοντέλα άλλων χωρών, όπως αυτό της Φιλανδίας για παράδειγμα; Η εφαρμογή ενός τέτοιου μοντέλου θα βοηθούσε στη δημιουργία των ιδανικών συνθηκών μέσω των οποίων θα επιτύγχαναν όλα τα παιδιά; 

Αν με ρωτούσες μερικά χρόνια προηγουμένως, προτού κάνω το μάθημα της συγκριτικής παιδαγωγικής στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού μου, θα έλεγα πως το να αντιγράφουμε επιτυχημένες, δοκιμασμένες τακτικές, θα μας εξασφάλιζαν τα ίδια επιτυχημένα αποτελέσματα. Πλέον, όμως, γνωρίζω πως αν πάρεις μια επιτυχημένη τακτική και τη δοκιμάσεις σε διαφορετικό συγκειμένο, το πιο πιθανό είναι ότι το εγχείρημα θα αποτύχει. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Έχουμε για παράδειγμα έναν πολύ καλό εκπαιδευτικό, ο οποίος καλείται να διδάξει σε μια καινούρια τάξη. Πρέπει να γνωρίζει τις ιδιαιτερότητές του κάθε παιδιού ώστε να τροποποιεί το μάθημα αναλόγως των μαθητών που περιλαμβάνει η τάξη. Το γεγονός ότι έχει κάποιες πετυχημένες τακτικές με συγκεκριμένους μαθητές, δε σημαίνει πως θα είναι το ίδιο αποτελεσματικός αν αλλάξει το κοινό. Σημείωσε πως για μένα, ένας καλός εκπαιδευτικός δεν είναι αυτός του οποίου οι μαθητές παίρνουν όλοι 20, αλλά αυτός του οποίου οι μαθητές φτάνουν στο πιο ψηλό επίπεδο των δυνατοτήτων τους. 

Υπάρχει η δυνατότητα αυτή στα δημόσια σχολεία; 

Δυστυχώς,  στους δημόσιους σχολικούς οργανισμούς δεν υπάρχει ευελιξία, ούτε οι δομές, ώστε τα παιδιά να αντιμετωπίζονται ως μονάδες. Στην ιδιωτική εκπαίδευση, οι σχολικοί οργανισμοί, όντας αυτόνομοι, είναι πιο ευέλικτοι. Ακόμη και εκεί, όμως, πρέπει να σημειώσουμε πως από τη στιγμή που οι περισσότεροι ιδιωτικοί οργανισμοί είναι κερδοσκοπικοί και η αξιολόγηση τους γίνεται βάσει αριθμητικών αποτελεσμάτων, θέλουν να δείξουν προς τα έξω ότι όλοι οι μαθητές τους επιτυγχάνουν στις εξωτερικές εξετάσεις. Ως εκ τούτου, δύσκολα θα εντάξουν στους κόλπους τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Λίγα είναι και τα ιδιωτικά σχολεία τα οποία θα αγκαλιάσουν αυτά τα παιδιά. Και εδώ είναι που εγείρεται το ερώτημα: «Τι γίνεται με αυτά τα παιδιά;». Δεν γίνεται να είναι παθητικοί δέκτες, μέλη μιας οποιασδήποτε τάξης. Στόχος είναι να παρέχουμε σε αυτά τα παιδιά τα μέσα να γίνουν η καλύτερη εκδοχή τους. Ας μην ξεχνάμε πόσοι άνθρωποι με μαθησιακές δυσκολίες  κατάφεραν να κατακτήσουν το όνειρό τους γιατί κάποιος πίστεψε σε αυτούς. Θα αναφέρω ενδεικτικά τους Robin Williams, Pablo Picasso, Albert Einstein, John Lennon και Tom Cruise. Θα κλείσω με τους στίχους του Παύλου Σιδηρόπουλου, λέγοντας: «Υπερασπίσου το παιδί γιατί αν γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα»! Είναι χρέος και ευθύνη όλων μας, άλλωστε.