Συνέντευξη στη Νίκολα Καρατζιά για την Avant Garde 

Διαχρονικά όπως και αυτές τις ημέρες, τα θύματα αναφέρουν συνύπαρξη μορφών βίας όπως ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική.

Ο κακοποιητικός -συνήθως- σύντροφος, πατέρας, αδελφός, μένοντας πλέον συνεχώς στο σπίτι, έχει άπλετο χρόνο να εδραιώσει περισσότερο από ποτέ, την «κυριαρχία» του σε ένα πατριαρχικό περιβάλλον που έχει επιβάλει. Την ίδια στιγμή που το κράτος μας καλεί να παραμείνουμε κλειδαμπαρωμένοι μέσα στα σπίτια για τη δική μας ασφάλεια, πολλές γυναίκες και πολλά παιδιά, βιώνουν τη μεγαλύτερη ανασφάλεια που αισθάνθηκαν στη ζωή τους. Βλέπεις, στην «φιλήσυχη» Κύπρο με τους «φιλόξενους» οικοδεσπότες, η οικογενειακή εστία, άλλως καταφύγιο, είναι συχνά το πιο αφιλόξενο μέρος για να ζήσεις. Σχήμα οξύμωρο μεν, τραγική πραγματικότητα δε. 

Έχουν όντως αυξηθεί τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας στην Κύπρο, αυτό το διάστημα; Εάν ναι, σε τι περίπου ποσοστό ανέρχεται αυτή η αύξηση περίπου;

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, όπως διαφαίνεται, η γραμμή βοήθειας 1440 δέχεται περίπου 1070 κλήσεις το μήνα. Ωστόσο, το σύστημα καταγραφής κλήσεων της Γραμμής Βοήθειας 1440 έχει καταγράψει 2075 κλήσεις, από το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Κύπρο στις 09 Μαρτίου μέχρι και τις 31 Μαρτίου 2020. Από τις 2075 κλήσεις, οι 921 κατέστη δυνατό να απαντηθούν, ενώ 1154 κλήσεις παρέμειναν αναπάντητες λόγω πληρότητας της γραμμής, επομένως και αγνώστου περιεχομένου. 

Στο διάστημα αυτό -δηλαδή των 23 ημέρων-, από τις 921 κλήσεις, οι 230 αφορούσαν περιστατικά βίας στην οικογένεια με τον αριθμό να φθάνει στις 10 αναφορές ημερησίως για ενδοοικογενειακή βία. Αντίστοιχα, έγιναν 15 αιτήματα για εισδοχή σε χώρους Φιλοξενίας και 12 αιτήματα για ατομική συμβουλευτική. Οι κλήσεις και οι αναφορές για βία στην οικογένεια συνεχίζουν να αυξάνονται δραματικά με το ποσοστό αύξησης να φθάνει το 47% σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες.

ΔΙΑΒΑΣΕ: Ακούει κανείς; Όσο μένουμε σπίτι, τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας αυξάνονται

Η «αιτία» είναι ο εγκλεισμός ή αυτό είναι απλώς η αφορμή και μία ανυπόστατη δικαιολογία;

Ο περιορισμός στο σπίτι δεν αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα για την εμφάνιση της ενδοοικογενειακής βίας. Επομένως, σε οικογένειες ή ζευγάρια / συντρόφους που δεν υπήρχαν ενδείξεις βίαιης συμπεριφοράς ή ακόμη και περιστατικά βίας, ο εγκλεισμός δεν μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση οποιασδήποτε βίαιης συμπεριφοράς. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, απλώς θα αποτελούσε μια καλή δικαιολογία και υπεράσπιση της βίας που ασκούν κυρίως οι άνδρες προς τις γυναίκες και τα παιδιά. Η βία είναι θέμα συμπεριφοράς, η οποία μαθαίνεται και γαλουχείται μέσα στο υπάρχουν κοινωνικό πλαίσιο, όπου μια πατριαρχικά δομημένη κοινωνία δίδει την αίσθηση του δικαιώματος του ελέγχου και της εξουσίας των ανδρών έναντι του αντίθετου φύλου. 

Ως εκ τούτου, ο εγκλεισμός λειτουργεί αφενός σαν ένας μεγεθυντικός φακός στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα εφόσον αυξάνουν τη συχνότητα και την ένταση τους, δίδοντας τη δυνατότητα να αποκαλυφθούν συμπεριφορές και αφετέρου, αποτελεί εργαλείο στα χέρια των δραστών για επιδείνωση της σκληρότητας της βίας και την χρησιμοποίηση τακτικών με στόχο την περαιτέρω  κακοποίηση των θυμάτων.  

ΔΙΑΒΑΣΕ: Όσο μένουμε σπίτι, τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας αυξάνονται 

Πόσα περιστατικά καταγράφηκαν εντός τους έτους και πόσο πιο μεγάλος θεωρείτε ότι πρέπει να είναι στην πραγματικότητα ο αριθμός αυτός, απλώς δεν καταγγέλλονται; 

Για το έτος 2019 ο ΣΠΑΒΟ διαχειρίστηκε συνολικά 1384 περιστατικά βίας στην οικογένεια, με τα 704 να αποτελούν νέες υποθέσεις. Σε 192 περιπτώσεις, ζητήθηκε καταφύγιο για το θύμα. Σαφώς, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με ακρίβεια τον πραγματικό αριθμό και επομένως την έκταση του κοινωνικού προβλήματος της βίας στην οικογένεια, εφόσον ο αριθμός αυτός παραμένει «σκοτεινός». Πολλά περιστατικά δεν καταφθάνουν στις αρμόδιες υπηρεσίες, κάποιες αναφορές μπορεί να μην καταγράφονται ως τέτοιες υποθέσεις αλλά να ταυτοποιούνται με άλλης μορφής αναφορές και αδικήματα. Υπάρχουν και περιστατικά που μπορεί να χάνονται λόγω της αναποτελεσματικότητας στη διαχείρισή τους. 

ΔΙΑΒΑΣΕ: Τι είναι η έμφυλη βία και πώς ο καθένας από εμάς μπορεί να συμβάλλει στην εξάλειψή της 

Αναποτελεσματικότητα λόγω υπευθυνότητας ποιου φορέα; Της αστυνομίας, των δικαστηρίων, της γραμμής αναφοράς καταγγελιών ή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Υπηρεσίας;

Ως προς τη διαχείριση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας που αναζητούν βοήθεια, αναδύονται προκλήσεις ως προς την αποτελεσματικότητα αυτών. Αυτό αφορά γενικότερα όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Οι παράμετροι που εμποδίζουν τα θύματα να αναζητήσουν βοήθεια αλλά τα ωθούν στη συνέχεια να επιστρέψουν και στο δράστη, ποικίλουν. Ανάμεσα σε αυτές λοιπόν τις παραμέτρους, συγκαταλέγεται η έλλειψη εξειδίκευσης, η μη ανταπόκριση στα αιτήματα των θυμάτων, η μετάθεση ευθυνών στο θύμα, η εστίαση μόνο στα παιδιά και η έλλειψη υποστηρικτικών δομών και επιδοματικής πολιτικής μετά από τη διαμονή στους χώρους φιλοξενίας. Παράλληλα, τα θύματα χρειάζεται να μετακινηθούν σε πολλές και διαφορετικές υπηρεσίες για την εξακρίβωση της κακοποίησης, καθώς επίσης ο δράστης, έχει δικαίωμα να βλέπει τα παιδιά του ενώ φιλοξενούνται σε δομές λόγω βίας.  

Τα θύματα των ημερών είναι ως επί το πλείστον παιδιά, γυναίκες ή όταν μία μητέρα κακοποιείται, κακοποιείται παράλληλα και το παιδί της ακόμη και αν αυτό είναι μόνο μάρτυρας του περιστατικού;

Άνω του 90% των περιπτώσεων που διαχρονικά διαχειριζόμαστε, τα θύματα είναι γυναίκες και παιδιά. Σαφώς υπάρχουν και αναφορές από άνδρες οι οποίοι καταγγέλλουν ότι δέχθηκαν κακοποίηση από τη σύζυγο/σύντροφο. Οι αναφορές αυτές εστιάζουν κυρίως στην ψυχολογική βία και σε μικρότερο βαθμό, στη συνύπαρξη και σωματικής βίας.  Ωστόσο, όπως διαπιστώνεται και σε διεθνή επίπεδο, όταν μία γυναίκα αναφέρει ότι κακοποιείται, δεν αμφισβητείται και επιβεβαιώνεται ακόμη και μέσα από τη διερεύνηση των επαγγελματιών. Σε αντίθετη περίπτωση όταν ένας άνδρας αναφέρει την κακοποίηση του, μέσα από τη διερεύνηση των επαγγελματιών, σε κάποιες περιπτώσεις διαπιστώνεται ότι παρουσιάζουν τον εαυτό τους ως θύμα ενώ στην πραγματικότητα είναι οι ίδιοι δράστες. 

Παράλληλα, διαφαίνεται ότι η βία που μπορεί να έχουν δεχθεί, είναι σε κάποιες περιπτώσεις  αποτέλεσμα της αυτοάμυνας των γυναικών ως μιας προσπάθεια προστασίας τους από βίαιη επίθεση που έχουν δεχθεί. Σύμφωνα και με τα Παγκόσμια Δεδομένα,  το 60% των γυναικών που αναφέρουν ότι κακοποιούνται, ταυτόχρονα κακοποιούνται και τα παιδιά τους. Η κατηγοριοποίηση των παιδιών ως μάρτυρες ενός περιστατικού ενδοοικογενειακής βίας και ως θύματα μιας πράξης βίας, αφορά ουσιαστικά στον τρόπο που οι επαγγελματίες διαχωρίζουν τη μορφή βίωσης της κακοποίησης. Επομένως όλα τα παιδιά που βρίσκονται σε ένα περιβάλλον βίας είναι κακοποιημένα ψυχικά και αυτό έχει από μόνο του σοβαρές επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα της ζωής του.

Όταν τηλεφωνούν στο 1440, συνήθως τι καταγγέλλουν αυτές τις μέρες; Σεξουαλική κακοποίηση, λεκτική βία, ξυλοδαρμό ή όλα αυτά συνήθως συνυπάρχουν;

Διαχρονικά όπως και αυτές τις ημέρες, τα θύματα αναφέρουν συνύπαρξη μορφών βίας όπως ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική. Ωστόσο, οι αναφορές των γυναικών για σεξουαλική κακοποίηση είναι συνήθως αριθμητικά λιγότερες και σε αυτό, συμβάλλει το γεγονός ότι η σεξουαλική κακοποίηση δεν αναγνωρίζεται σε κάποιες περιπτώσεις από τις ίδιες ως μορφή βίας, εφόσον εκλαμβάνεται ως μέρος των συντροφικών/συζυγικών καθηκόντων. 

Ποιοι στελεχώνουν την τηλεφωνική γραμμή 1440 ώστε να διασφαλίζεται η ορθή παροχή βοήθειας; 

Η γραμμή βοήθειας είναι δωρεάν, λειτουργεί Παγκύπρια, 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα και στελεχώνεται από επαγγελματίες κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους. Η λειτουργία της γραμμής γίνεται στη βάση εγχειριδίου λειτουργίας, εργαλείων αξιολόγησης ενώ  οι λειτουργοί εποπτεύονται από εξωτερικό συνεργάτη. 

Στη γραμμή παρέχεται : 

- Στήριξη 

- Ενδυνάμωση

- Ενημέρωση για τα δικαιώματα και τις επιλογές των ατόμων 

- Πληροφόρηση για τις υπηρεσίες του ΣΠΑΒΟ 

- Δικτύωση με υπηρεσίες σύμφωνα με τις ανάγκες 

- Διερεύνηση του περιστατικού και αξιολόγηση της επικινδυνότητας 

Διάβασε τη συνέχεια της συνέντευξης ΕΔΩ