Της Μαρίνας Χρήστου 

Ο αγαπημένος ποιητής και στιχουργός Πόλυς Κυριάκου δεν κυνήγησε ποτέ το αμερικανικό όνειρο! Στη Νέα Υόρκη βρέθηκε για άλλο λόγο και μας τον αποκαλύπτει.

Από την Κύπρο στην Αθήνα και μετά στη Νέα Υόρκη. Έχεις σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες, Γραφικές Τέχνες και ασχολείσαι με τον στίχο και την ποίηση. Πολλά και διαφορετικά βήματα έχεις κάνει στη ζωή σου. Ποιό απ’ όλα, σε συγκινεί περισσότερο; 

Άλλα εφόδια και πτυχία βοηθούν στην επιβίωση. Ο στίχος και η ποίηση, όμως, είναι αυτά που χαρίζουν πνευματική ανάταση. Οπότε, δεν χρειάζεται να πω τι με συγκινεί. Μη γελάσεις, αλλά θα ομολογήσω ότι η μητέρα μου με έστειλε να φοιτήσω στην τεχνική σχολή Λευκωσίας για να μάθω “μία τέχνη”, όπως έλεγε... Και φυσικά, σ' ένα τέτοιο σχολείο, ήμουν ο χειρότερος μαθητής! Εάν δεν ήμουν μέλος της Φιλαρμονικής, δεν πιστεύω να έπαιρνα απολυτήριο. Μου το έδωσαν τιμής ένεκεν! 

Πότε και πώς έκανες το μεγάλο βήμα να μεταναστεύσεις στην Αμερική;

Βρέθηκα στη Νέα Υόρκη το 1982 για μεταπτυχιακές σπουδές. Αρχικά είχε πάει εκεί ένας φίλος μου, ο οποίος με ενημέρωσε ότι θα μπορούσα να σπουδάζω και να εργάζομαι παράλληλα. Ήταν μια περίοδος πολύ δύσκολη οικονομικά. Με δυσκολία κατάφερα να βρω χρήματα για το αεροπορικό εισιτήριο. Με δέχτηκε το Pratt Institute για Master Degree (Graphic Design). Παράλληλα με τις σπουδές, ήμουν πολύ τυχερός που με εργοδότησε μια υπέροχη Κύπρια, με καταγωγή από την Κερύνεια, η Fannie Holliday, εκδότρια της εφημερίδας “Πρωϊνή”. 

Πόσα χρόνια έζησες στη Νέα Υόρκη; Τι εικόνες φέρνεις στη μνήμη σου όταν σκέφτεσαι αυτή την πόλη;

35 ολόκληρα χρόνια... Μετρώ τα χρόνια και συνειδητοποιώ ότι σε αυτή την πόλη ξόδεψα τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου. Εκεί έζησα με την οικογένειά μου, εκεί παντρεύτηκα, εκεί γεννήθηκαν τα τρία υπέροχα παιδιά μου, εκεί έγραψα τα περισσότερα τραγούδια, εκεί έζησα την αγαπημένη Ομογένεια, εκεί βίωσα έναν ολόκληρο κόσμο μακριά από την πατρίδα μου, ο οποίος είχε ως κύρια έμπνευση την ίδια την πατρίδα μου! Θυμάμαι τον Παγκύπριο Σύλλογο Αμερικής και την Κυπριακή Ομοσπονδία, τα ραδιόφωνα Cosmos FM και Aktina FM, όπου πρόσφερα εργασία ως εθελοντής μουσικός παραγωγός. Θυμάμαι τον Φίλιπ Κρίστοφερ με τους αγώνες του πλάι  στον Νίκο Μουγιάρη, τον αγαπημένο φιλάνθρωπο και μεγάλο πατριώτη, που χάσαμε πρόσφατα... 

35 χρόνια είναι πολλά! Γιατί άργησες τόσο να επιστρέψεις στον τόπο σου;

Όταν σε στριμώξει η ζωή, πρέπει να την αντέξεις. Αυτό έκανα. Η επιβίωση δεν ήταν εύκολη εκεί, ειδικά όταν δεν είσαι άνθρωπος που κυνηγάει το χρήμα. Όταν λοιπόν κάποια στιγμή η νοσταλγία του τόπου σου σού φωνάζει δυνατά, τότε επιστρέφεις. Αισθανόμουν ενοχές για το ότι ζούσα μακριά από την πατρίδα μου, όσο παράξενο και ρομαντικό κι αν ακούγεται...  

Ήταν το όνειρό σου να μπορείς να προσφέρεις ποιοτική μουσική στην ομογένεια;

Δεν πραγματοποίησα όνειρο. Όλα έγιναν βήμα-βήμα χωρίς να οργανώσω τίποτα. Δεν είμαι οργανωτικός άνθρωπος. Είμαι άνθρωπος που χάνεται μέσα στο πάθος του για ό,τι κάνει. Λειτουργώ με διαίσθηση, όχι με προγράμματα και λογική. 

Πώς ήταν τα παιδικά σου χρόνια στον ακριτικό Άγιο Κασσιανό; 

Μια ανεξίτηλη ζωγραφιά στο μυαλό και την ψυχή μου! Φοίτησα στο δημοτικό σχολείο μιας Ακριτικής περιοχής, που βίωσε πολλές δυσκολίες. Όπως αυτή του 1963, όταν τα Ηνωμένα Έθνη μάς έδιωξαν από το σχολείο μας για να το κάνουν στρατόπεδο. Μνήμες ανεξίτηλες και σκληρές. Θυμάμαι το γήπεδο του Ορφέα, εκεί όπου παίζαμε ποδόσφαιρο. Κι εγώ, ήμουν ο πιο άσχετος παίκτης! 

Ο Λαζανιάς είναι το αγαπημένο σου χωριό;

Η λέξη “αγαπημένο” είναι πολύ λίγη. Ένα χωριό, πέντε βήματα από το κρησφύγετο του Γρηγόρη Αυξεντίου. Εκεί γεννήθηκε η μητέρα μου. Μικρός, έκανα παρέα με τη γιαγιά μου. Θυμάμαι το χώμα, τα αμπέλια, τις μυρωδιές του βουνού. Είδα τι πάει να πει αγώνας για ένα κομμάτι ψωμί. Θαρρώ θα ήμουν άλλος άνθρωπος εάν δεν είχα ζήσει σε αυτό το συγκεκριμένο τοπίο. Τίποτα δεν συμβαίνει τυχαία... 

Τι υπερισχύει όταν αναπολείς στιγμές από τη ζωή σου;

Οι δυσκολίες της παιδικής ηλικίας, καθώς ο πατέρας μου εγκατέλειψε ξαφνικά τη μητέρα μου , εμένα και τα τρία μου αδέλφια. Στη συνέχεια, έκανε αλλά εννέα παιδιά, με άλλες γυναίκες. Δεν έζησα πατέρα. Έφυγε όταν ήμουν τεσσάρων ετών περίπου. Θυμάμαι πως ένιωθα πολύ θλιμμένος με αυτή την απουσία. Ένα μόνιμο κενό κυριαρχούσε μέσα μου. Η μητέρα μου, όμως, ήταν μια γυναίκα, που παρά τις δυσκολίες, στάθηκε σαν βράχος και πολέμησε με νύχια και με δόντια να μεγαλώσει τα παιδιά της, χωρίς την παραμικρή βοήθεια από κανέναν. Έραβε ρούχα για πλούσιες κυρίες της Λευκωσίας, έκανε delivery σουβλάκια μέχρι τα χαράματα χρησιμοποιώντας ένα μηχανάκι. Ίσως να ήταν η πρώτη γυναίκα που κυκλοφορούσε με μηχανάκι στην Κύπρο τότε. Θαρρώ πως αυτή η γυναίκα με έμαθε τι πάει να πει υπομονή, δύναμη ψυχής και υπερηφάνεια. Της έγραψα τρία τραγούδια... 

Ποιά τραγούδια τής αφιέρωσες;

Το τραγούδι "Της ψυχής σου τα νερά", το οποίο ερμηνεύει η Μελίνα Κανά (με συνθέτη τον Δημήτρη Κοργιαλά), το "Κύπρια μάνα" (επίσης του Δημήτρη Κοργιαλά), με ερμηνεύτρια την Ελένη Τσαλιγοπούλου και το "Μάνα, μανούλα μου μανά" με τη Βασιλική Χατζηαδάμου, σε μουσική Ανδρέα Κατσιγιάννη.

Διάβασε ακόμη: Ρένα Ρώσση Ζαϊρη: Η «Αγαπημένη των Θεών» και των αναγνωστών, θα μείνει παιδί για πάντα!

Πότε "έφυγε" η μαμά σου; Πώς νιώθεις όταν τη φέρνεις στο μυαλό σου;

Η μαμά μου έφυγε το 2001. Έλειπα όταν έφυγε. Θυμάμαι, ό,τι κι αν γινόταν, πάντα μπορούσε να με "διαβάσει", έστω κι αν ήμουν εγώ Αμερική κι αυτή στην Κύπρο. Ήταν μια ηρωίδα της ζωής. Πέρασε τα πάνδεινα η κυρία Μαρίτσα. Την εγκατέλειψε ο πατέρας μου, με 4 παιδιά. Και η κοινωνία τότε ήταν πολύ σκληρή. 

Κρατάς κάποιες εικόνες μέσα σου από τη ζωή σου; Με άλλα λόγια, ποιές είναι αυτές που επηρεάζουν τη γραφή σου;

Τα δύσκολα παιδικά χρόνια, πάντα με "επισκέπτονται". Ο τόπος μου. Η εισβολή του ’74. Ο έρωτας. Τα αδιέξοδα. Οι απουσίες. Οι απέραντες απουσίες. Όλα αυτά που ξέρουν καλά να "γδέρνουν" και να "ματώνουν" το λευκό χαρτί... 

Ποιός ήταν ο πρώτος που διάβασε στίχους σου και με ποιόν συνθέτη συνεργάστηκες πρώτη φορά;

Αυτοί που με διάβασαν στην αρχή, μου εξέφρασαν θετικά σχόλια. Η έμπρακτη αρχή, όμως, έγινε με τους Όναρ, τον Παντελή Θαλασσινό και τον Γιώργο Ανδρέου, με τα τραγούδια “Κόκκινο εγώ”, “Κερύνεια” και “Πως δεν μ αγάπησες το ξέρω”. 

Θυμάσαι πότε άρχισες να γράφεις ποιήματα; 

Ετών δεκατεσσάρων. Πρώτο ποίημα, στο μπαλκόνι μιας οικίας, στην οδό Βούλγαρη 20, στη Λευκωσία, καθώς η μητέρα μου καθάριζε το συγκεκριμένο σπίτι... Στο δημοτικό σχολείο και αργότερα στο γυνμάσιο και το λύκειο, πάντοτε οι δάσκαλοι μού ζητούσαν να διαβάζω μέσα στην τάξη τις εκθέσεις μου. Ντρεπόμουν, αλλά το έκανα (γέλια). 

Πότε ο ποιητής συνειδητοποιεί ότι έφτασε ο καιρός να «βγει» στον κόσμο;

Πόσο μεγάλο φορτίο αυτός ο τίτλος. Θαρρώ, δεν είμαι σίγουρος αν τον αντέχω... 

Οι δυνατότητες της ποίησης, ποιές είναι; Τι μπορεί να αλλάξει γύρω μας;

Μπορεί να μάς ευαισθητοποιήσει. Μπορεί να βάλει φωτιά και να ξυπνήσει τους ανθρώπους. Να κάψει ή να μας γεννήσει απ' την αρχή... 

Αλήθεια, ένιωσες ποτέ την ποίηση να στερεύει μέσα σου;

Μόνο να δυναμώνει. Όταν δεν γράφω, μια εσωτερική διαδικασία λειτουργεί, καθώς οι λέξεις στοιβάζονται και περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να βγουν. 

Διάβασε ακόμη: Ραφαέλλα Δημητριάδου: Ένα μουσικό ταλέντο που αξίζει να γνωρίσεις 

Τι είναι αυτό που εκλαμβάνει κάποιος μέσα από τα ποιήματά σου;

Ίσως μια ευαισθησία και μια συγκίνηση. Ρωτήστε, δεν ξέρω. 

Υπάρχουν κάποια ερωτήματα που καλείται να απαντήσει ο ποιητής διαχρονικά, αλλά και στο παρόν που ζούμε;

Ο ποιητής ανοίγει τις κλειστές πόρτες για να μπαίνει έστω και λίγο φως, ώστε να μπορούμε να βλέπουμε πιο καθαρά. Η κοινωνία που ζούμε είναι σκληρή. Κάποιοι πρέπει να τη "μαλακώσουν" με κάποιο τρόπο.. Έτσι δεν είναι;  

Πολιτική ποίηση υπάρχει στις μέρες μας;

Και πολιτική υπάρχει, και πολιτική ποίηση υπάρχει. Όλα υπάρχουν. Οι πολιτικοί γίνεται να μην υπάρχουν; 

Φοβάμαι πως όχι. Ας σταθούμε λίγο στα «Διόδια», ένα τραγούδι που αγαπήσαμε και τραγουδήσαμε πολύ. Ποιά είναι η ιστορία πίσω από αυτό το τραγούδι και τι είναι αυτό που πιστεύεις ότι έχει αγγίξει τόσο πολύ τον κόσμο;

Υπάρχει, ναι, μια ιστορία πίσω από αυτό το τραγούδι. Καθώς σχόλασα ένα απόγευμα από το γραφείο μου στην Αστόρια της Νέας Υόρκης, βρέθηκα ανάμεσα σε ένα πλήθος μεταναστών, εκεί που πιο παλιά κυριαρχούσαν Έλληνες. Κάπως “τρόμαξα” με τη συγκεκριμένη εικόνα, κάπως ανησύχησα, γιατί ένιωσα ξένος σε μια γειτονιά που πριν ήταν καθαρά ελληνική. Το τραγούδι αυτό λοιπόν μας ενώνει. Μας τοποθετεί όλους κάτω από τον ίδιο ουρανό. Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη ζωή. Είναι μια κραυγή αγάπης. Μια προσευχή. Δείτε τα λόγια προσεκτικά και ίσως το αντιληφθείτε. Ο κόσμος το αγάπησε για την αλήθεια των στίχων του, για την υπέροχη σύνθεση τού εξαίρετου Σταύρου Σιόλα, αλλά και για τις χαρισματικές ερμηνείες τού Σταύρου Σιόλα και της Φωτεινής Βελεσιώτου. 

Με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα τι σχέση είχατε; Ποιά είναι η εμπειρία σου από τις συναντήσεις σας; 

Αρχικά τον γνώρισα στη Νέα Υόρκη, όπου ερχόταν για συναυλίες.Την τελευταία φορά ήρθε με τον Μίλτο Πασχαλίδη. Ποτέ δεν είχαμε στενή επικοινωνία. Πέρσι όμως με προσέγγισε, μιλήσαμε, μου ζήτησε στίχους. Μαζί φτιάξαμε το ένα και μοναδικό μας τραγούδι, τη “Βέρα”, που κυκλοφορεί πολύ σύντομα. Αρχικά αυτό το τραγούδι θα το ερμήνευε ο Πάριος. Δεν μπήκε όμως στον δίσκο του Πάριου και το κράτησε ο Λαυρέντης για τον εαυτό του. Τέλος Αυγούστου, κάλεσα τον Λαυρέντη στο χωριό μου, τον Λαζανιά, όπου οργανώσαμε ένα διήμερο Στιχουργικής. Μια αξέχαστη εμπειρία. Όλοι όσοι βρέθηκαν σε αυτό το σεμινάριο, μαθητές μου αλλά και φίλοι, μιλούσαν για την ομορφιά τού λόγου του και τον ευαίσθητο χαρακτήρα του. Λίγες μέρες μετά, "έφυγε" για το μεγάλο ταξίδι. Ένας υπέροχος δημιουργός, αλλά και ένας ωραίος Έλληνας, που άφησε πίσω του ένα τεράστιο και διαχρονικό έργο. 

Φώτος από τον Λαζανιά, όπου ήρθε ο Λαυρέντης για συζήτηση για το Ελληνικό τραγούδι

Οι ερμηνευτές έχουν άμεση επαφή με τον κόσμο στις ζωντανές τους εμφανίσεις. Ένα στιχουργός πώς λαμβάνει την αγάπη και την αποδοχή τού κόσμου που ακούει τα τραγούδια του;

Εμείς από μακριά. Χωρίς πολλά φώτα. Ναι, κάποιοι από εμάς εισπράττουμε αγάπη και αποδοχή. Κυρίως από όσους ξέρουν να εκτιμούν τους δημιουργούς. Δεν είναι και λίγο! 

Θα ήθελες να γράψεις τραγούδια για τον κινηματογράφο ή το θέατρο; 

Εάν είχα τέτοια πρόταση, με πολλή χαρά! 

Ετοιμάζεις τώρα εξ όσων γνωρίζω, μια ολοκληρωμένη δουλειά με τον Γιώργο Νταλάρα;

Σιγά και ήρεμα, ναι. Το θεωρώ μεγάλη μου τιμή. Όταν πάρει σάρκα και οστά αυτή η συνεργασία, θα πω περισσότερα. 

Τέλος Νοεμβρίου κυκλοφορεί και η νέα σου δουλειά, με ερμηνεύτρια την Ελεάννα Ζεγκίνογλου. Μίλησέ μας γι’ αυτή τη συνεργασία.

Ο “Φελλός”, ο νέος δίσκος με συνθέτρια και ερμηνεύτρια την υπέροχη Ελεάννα Ζεγκίνογλου, κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τη δισκογραφική εταιρεία “Όγδοο”. Η Ελεάννα έβαλε μουσική σε στίχους και ποιήματά μου. Ένας πολύ ιδιαίτερος δίσκος, που περιλαμβάνει κοινωνικά κυρίως τραγούδια, αλλά και ερωτικά, στα οποία η Ελεάννα φρόντισε να δώσει το προσωπικό της στίγμα. Μαζί μας, σε μια συμμετοχή, έχουμε και τον ξεχωριστό Απόστολο Ρίζο. Με μεγάλη χαρά αναμένουμε την κυκλοφορία αυτού του δίσκου! 

Αρκετά από τα τραγούδια σου αναφέρονται στο νησί μας. Στην Κερύνεια, την Αμμόχωστο, την Πράσινη Γραμμή, τον Πενταδάχτυλο. Είναι μεγάλη η αγάπη για τον τόπο σου… Πώς βιώνεις το γεγονός ότι η πατρίδα μας είναι σκλαβωμένη;

Κουβαλώ πίκρα, όπως και ολόκληρος ο ελληνισμός όπου γης. Και θυμό. Μεγάλη η αδικία, καθώς έχουμε βρεθεί μόνοι, καθώς οι Τούρκοι δεν θέλουν να επιστρέψουν τίποτα πίσω. 

Μπορείς να οραματιστείς το αύριο της Κύπρου;

Ας μην μιλήσουμε γι’ αυτό το θέμα. Πονάει... 

Συνεισφέροντας στα πολιτιστικά δρώμενα της Κύπρου, έχεις δημιουργήσει για επίδοξους στιχουργούς, ένα εργαστήρι στιχουργικής στο Φουαγιέ του “Θεάτρου Ένα”, στην παλιά Λευκωσία. Ποιές είναι μέχρι τώρα οι εντυπώσεις σου από αυτό το εγχείρημά σου και από τους συμμετέχοντες;

Πρόκειται για μια προσπάθεια, όχι τόσο συνηθισμένη για τα δεδομένα της Κύπρου. Ένα Εργαστήρι Στιχουργικής είναι ένα "φυτώριο" από ανθρώπους που αγαπούν τον λόγο και το ελληνικό τραγούδι. Είμαι πολύ τυχερός που οι μέχρι τώρα ομάδες μου, προσέλκυσαν ό,τι καλύτερο. Πρόκειται για μαθητές οι οποίοι αισθάνομαι ότι με την προσέγγισή μου και τις συμβουλές μου, ολοένα και βελτιώνονται. Εύχομαι κάποια από αυτά τα παιδιά να προχωρήσουν και να εκπληρώσουν τα όνειρα τους! 

Κλείνοντας, θα ήθελα να μας πεις τι συμβουλεύεις τους νέους που τώρα αρχίζουν και κάνουν τα πρώτα βήματά τους στον κόσμο της ποίησης. 

Ό,τι αγαπάμε, το φροντίζουμε, το ποτίζουμε, το μεγαλώνουμε. Και μαζί του μεγαλώνουμε κι εμείς. Και τότε οι καρποί είναι εύγευστοι πολύ. Η βροχή, το νερό, το δάκρυ, οι καταιγίδες, ξέρουν να μας μαθαίνουν τι πάει να πει ζωή. Η ποίηση δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η ίδια η ζωή καταγραμμένη. Να έχουμε λοιπόν ανοιχτά τα μάτια της ψυχής μας να εκφράζουμε τις προσευχές μας. 

Photos: Studio Anastassatos

Διάβασε ακόμη: Συνέντευξη με τη συγγραφέα του παιδικού παραμυθιού «Η απουσία της μαμάς»